Các dạng rối loạn tâm thần do lạm dụng rượu bia người nhà cần biết

Nhận biết các rối loạn tâm thần do rượu

Rối loạn tâm thần do rượu được xác định bởi loạn thần xuất hiện và phát triển do hậu quả tác dụng trực tiếp của rượu lên não. Loạn thần phát triển chủ yếu do nhiễm độc rượu lâu dài gây tổn thương các cơ quan nội tạng và rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Loạn thần xuất hiện không những do ngộ độc rượu khi nồng độ rượu cao trong cơ thể mà ngay cả khi lượng rượu trong máu không có hoặc có rất thấp.

Về lâm sàng loạn thần do rượu có thể chia ra: sảng rượu, ảo giác do rượu, hoang tưởng do rượu, hội chứng Korsakov do rượu, bệnh não do rượu ...

Về tiến triển người ta phân chia rối loạn tâm thần do rượu thành 3 loại khác nhau: loại tiến triển tạm thời và không thường xuyên, loại tái phát nhiều lần và loại tiến triển mạn tính.

Các rối loạn tâm thần có tổn thương não do rượu bao gồm:

Bệnh loạn tâm thần Korsakov.
Bệnh giả liệt do rượu.
Bệnh não thực tổn Gayet-Wernicke.

1. Sảng rượu

Sảng rượu là một bệnh loạn thần cấp tính do rượu xuất hiện ở những bệnh nhân nghiện rượu mạn tính sau khi ngừng uống rượu. Sảng rượu được coi là một cấp cứu tâm thần, nếu không được điều trị tỉ lệ tử vong là 20% chủ yếu do các bệnh lí cơ thể như viêm phổi, suy thận, suy gan, suy tim,…
 
Biểu hiện sảng rượu thường xảy ra ở giai đoạn 2 của bệnh nhân nghiện rượu mãn tính, ngừng uống rượu đột ngột từ 1 - 3 ngày. Khoảng 1/3 số trường hợp có hội chứng cai rượu sẽ tiến triển thành sảng rượu. Các triệu chứng của sảng rượu rất đa dạng và phong phú nhưng chủ yếu tập trung thành 3 nhóm:

Mất ngủ hoàn toàn kéo dài trong vài ngày, thậm chí hàng tuần.

Hội chứng Paranoid trong sảng rượu diễn ra rầm rộ. Bệnh nhân có hoang tưởng bị hại và có ảo thị: nhìn thấy các động vật nhỏ như chim, chuột, rơi, kiến,… hiếm hơn có các ảo thị ghê rợn khiến bệnh lo lắng, sợ hãi. Bệnh nhân cũng có thể có ảo thanh, tiếng nói rất rõ là tiếng nói của người nào đó, nội dung thường là đe doạ, chửi bới.

Rối loạn ý thức ở các mức độ khác nhau, bệnh nhân có thể có rối loạn định hướng không gian, thời gian và bản thân, tình trạng rối loạn ý thức có thể tăng lên dẫn đến trạng thái ý thức u ám và hôn mê. Rối loạn ý thức trong sảng rượu thường tăng lên về ban đêm hoặc về sáng sớm.

Ngoài ra còn có các rối loạn thần kinh thực vật như: run, giảm trương lực cơ, tăng phản xạ gân xương, xung huyết da, tăng tiết mồ hôi, tim đập nhanh, huyết áp động mạch dao động, có thể gặp cơn co giật kiểu động kinh và có hành vi tự sát.

2. Ảo giác do rượu

Biểu hiện nổi bật của ảo giác do rượu là ảo thanh chiếm ưu thế. Nội dung của ảo thanh thường gặp là những lời đe dọa hoặc chửi rủa, sỉ nhục bệnh nhân trong khi ý thức không bị rối loạn, định hướng thời gian không gian, bản thân còn rõ ràng.

Ảo thanh này rất nguy hiểm cho bệnh nhân và những người xung quanh như: tự sát, đập phá, đốt nhà, giết người. Đôi khi, có những hoang tưởng bị truy hại, hoang tưởng liên hệ nhưng không bền vững và nhất thời.

3. Hoang tưởng do rượu

Hoang tưởng do rượu là một bệnh loạn thần. Với đặc điểm lâm sàng là sự hoang tưởng ghen tuông và hoang tưởng bị truy hại là những triệu chứng chủ yếu.

Nội dung của hoang tưởng liên quan đến các sự vật có thật xung quanh bệnh nhân như: vợ, con, hàng xóm, đồng nghiệp và bạn bè. Người bệnh rất đa cảm, họ luôn hoảng sợ, hoang tưởng luôn cho phối hành vi và thường tấn công người khác.

4. Các tổn thương não mạn tính do rượu

Bệnh loạn thần Korsakov:

Bệnh loạn thần Korsakov là một trong những bệnh não thực tổn do rượu, biểu hiện chủ yếu bằng hội chứng mất trí nhớ và viêm đa dây thần kinh và xuất hiện vào giai đoạn cuối cùng của bệnh nghiện rượu. Bệnh nhân mất trí nhớ hoàn toàn, không thể tiếp nhận được các thông tin mới, khi trả lời câu hỏi bệnh nhân thường bịa ra những sự kiện thay thế cho khoảng trống trí nhớ (nhớ bịa).

Bệnh giả liệt do rượu:

Đây là loại bệnh não thực tổn mạn tính do rượu, hiếm gặp và rất nặng. Bệnh nhân có giảm chú ý, giảm trí nhớ, có hoang tưởng khuyếch đại, có tổn thương khu trú thần kinh (yếu đầu chi, khó nói và rối loạn phản xạ).

Bệnh não thực tổn Gayet – Wernicke:

Bệnh não thực tổn do rượu Gayet –Wernicke là một bệnh mạn tính, hiếm gặp, biểu hiện bằng trạng thái lú lẫn, hưng phấn ngôn ngữ, vận động, có cơn co giật kiểu động kinh, rối loạn trí nhớ kiểu Korsakov và các tổn thương khu trú thần kinh như: thất điều vận động, rối loạn ngoại tháp, rối loạn chức năng vận nhãn.
 
Cần làm gì?

Tùy nồng độ rượu hiện diện trong máu mà mức độ tác động lên tri giác, hệ thần kinh có khác nhau.

Nếu nồng độ rượu trong máu 0,05% thì sẽ gây giảm sút về suy nghĩ, thiếu kiềm chế, lúc này người uống rượu nói nhiều, kích động; nếu nồng độ rượu trong máu 0,1% thì những thao tác vụng về, thiếu chính xác.

Nồng độ rượu trong máu 0,2% thì tác động lên chức năng của vùng vận động và kiểm soát hành vi cảm xúc ở não, gây ức chế, khiến người uống rượu đi đứng loạng choạng, dễ giận dữ, muốn gây sự.

Khi nồng độ rượu trong máu 0,3% thì người uống rơi vào lú lẫn, không còn nhận thức rõ những gì xung quanh; khi nồng độ rượu trong máu từ 0,4 - 0,5%, có thể bị hôn mê; nếu nồng độ rượu trong máu cao hơn nữa thì có thể làm suy hô hấp, tử vong...Vì vậy, khi có các biểu hiện rối loạn tâm thần do rượu cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.

Nguyên tắc điều trị là kết hợp bằng hóa dược và tâm lý, phục hồi chức năng tại cộng đồng:

Nếu là hội chứng cai rượu (bù nước và điện giải, vitamin nhóm B liều cao, thuốc bình thần, an thần kinh); Nếu loạn thần do rượu (thuốc an thần kinh, bình thần, bù nước và điện giải, vitamin nhóm B liều cao). Nếu trầm cảm do rượu (thuốc chống trầm cảm, bù nước và điện giải, vitamin nhóm B liều cao).

Ngoài ra cần kết hợp với liệu pháp tâm lý, phục hồi chức năng tại cộng đồng giúp tái thích ứng xã hội. Điều trị các bệnh lý cơ thể đi kèm (bệnh lý gan, dạ dày, hô hấp…)…

Để phòng những hệ lụy do rượu bia, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo người dân hạn chế uống rượu, bia vì không có ngưỡng nào là an toàn. Nếu có uống, nam giới không nên uống quá hai đơn vị cồn/ngày và nữ giới không nên uống một đơn vị cồn/ngày; Không uống quá 5 ngày/tuần.

Đặc biệt, không sử dụng rượu bia trong các trường hợp: điều khiển phương tiện cơ giới, vận hành máy móc, phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú, đang điều trị thuốc có phản ứng với cồn, có các tình trạng bệnh lý mà rượu bia làm cho bệnh nặng lên.

Không nên tham gia vào các hoạt động ngoài trời hoặc ở những nơi nguy hiểm, không an toàn vì dễ bị ngã, va chạm, chấn thương,…Tuyệt đối không điều khiển phương tiện giao thông sau khi uống rượu, bia.

BSCKII. Ngô Anh Thư
Theo Suckhoedoisong.vn

Link gốc: Rối loạn tâm thần do lạm dụng rượu bia nhận biết như thế nào? (suckhoedoisong.vn)