Hà Tĩnh: Xúc động trước tấm lòng của các thầy cô dành cho trẻ khuyết tật

Giúp bạn hòa nhập tại trường tiểu học Tiến Lộc, Can Lộc

Dạy trẻ khuyết tật, cần nhất cái tâm

Trong buổi học đầu tiên của năm Nhâm Thìn, chúng tôi đến thăm một số trường học trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. Giờ chào cờ đầu tuần vừa tan, đập vào mắt chúng tôi là hình ảnh của những em học sinh khuyết tật. Muôn nỗi khó khăn của giáo viên và nhà trường có đối tượng học sinh này nhưng cách làm của các thầy cô và các nhà trường đã mang lại cho các em niềm vui đến lớp trong ngày xuân ấm áp.

Trong tổng số 18.3051 trẻ em 6 đến 14 tuổi ở tỉnh Hà Tĩnh, trẻ khuyết tật có khoảng 2.580 em, chiếm khoảng 1,4% so với trẻ em cùng độ tuổi. Hiện nay có khoảng gần 1.344 trẻ khuyết tật được đi học ở các lớp học hòa nhập, chiếm khoảng 52,1% số trẻ em 6 đến 14 tuổi bị khuyết tật.

Trong những năm qua, trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh tỉ lệ trẻ khuyết tật đi học ngày càng tăng. Đến nay có gần 1.344 trẻ khuyết tật được đi học trong các lớp học hòa nhập.

Có đến các trường dạy những trẻ bị các chứng bệnh như tự kỷ, bại não… mới thấy hết sự vất vả của những giáo viên ở đây. Cô Hà Thị Yến (Mầm non Cẩm Vịnh, Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh) chia sẻ: 4 năm phụ trách lớp trẻ khuyết tật hòa nhập, cô đã từng dạy những học sinh thiểu năng trí tuệ, không có hậu môn, không làm chủ được bản thân…

Công việc của cô không chỉ kiên trì, bình tĩnh để dạy trẻ từ những việc nhỏ nhất, lắng nghe, chia sẻ suy nghĩ với trẻ mà còn kiêm luôn việc chăm sóc, đảm bảo vệ sinh cho từng em. Với những trẻ khuyết tật, giáo viên không chỉ là người dạy chữ mà còn kiêm luôn nhiệm vụ y tá và bảo mẫu của trẻ, chăm lo cho trẻ từ giờ học đến giờ nghỉ, giờ chơi. Nếu không có tấm lòng của một người mẹ, chắc chắn khó có giáo viên nào dạy được với những lớp học như thế.

Hơn 30 năm gắn bó với công tác giáo dục, cô Trần Thị Tham (Trường Tiểu học Sơn Long, Hương Sơn) đã chủ nhiệm và dạy dỗ rất nhiều em học sinh  khuyết tật thành đạt, trở thành người có ích cho gia đình và xã hội. Hỏi đâu là bí quyết thành công, cô cười hiền: trước hết cần có cái tâm!

Sau khi điều tra phổ cập biết được số lượng trẻ khuyết tật trong độ tuổi đến trường, cô và các đồng nghiệp phải đi vận động gia đình các em cho con đến trường. Nghe thì đơn giản nhưng trên thực tế đây là việc làm mất nhiều công sức, đòi hỏi phải có sự khéo léo, tế nhị. Nhiều phụ huynh không muốn hoặc không dám cho con mình đến trường bởi mặc cảm tật nguyền, bởi lo lắng con cái bị tổn thương tinh thần, bởi sợ con không theo được.

Nhiều người không giấu được sự tự ti, buông xuôi: cháu nó đã như thế thì còn học hành cái nỗi gì! Vạn sự khởi đầu nan, những em học sinh đầu tiên, cô Tham và các đồng nghiệp đã phải kiên trì vận động mãi mới thuyết phục được phụ huynh của học trò.

Sáng tạo trong cách dạy

Để giúp các em học sinh khuyết tật tiến bộ, nhiều giáo viên đã có sáng kiến là xây dựng cầu nối “đôi bạn cùng tiến” giữa bạn bình thường với bạn khuyết tật, sau đó giáo viên và học sinh cùng giúp đỡ em khuyết tật đó mạnh dạn trong giao tiếp, đưa bạn khuyết tật tham gia các trò chơi vừa sức với bản thân, hòa nhập với các bạn cùng trang lứa.

Đối với những học sinh khiếm thị, các em được ưu tiên xếp ngồi bàn đầu tiên thuận lợi hơn trong học tập. Các bạn trong lớp còn giúp bạn khuyết tật đọc để chép lại sách giáo khoa sang chữ nổi. Đối với môn học có ký hiệu, các thầy cô mô tả kỹ lưỡng giúp học sinh tưởng tượng để hiểu và làm bài.
 
Để các em khuyết tật ngồi yên trong giờ học khá khó vì hoạt động của các em dường như vô thức. Bên cạnh đó, với những em mắc bệnh tự kỷ, để các em “nghịch ngợm” lại là cả vấn đề nan giải. Nhiều giáo viên rơi vào khủng hoảng vì sự khó bảo của học sinh. Song, khi bình tĩnh lại họ nhận thấy, với các em khuyết tật, sự nhẹ nhàng, động viên và khuyến khích các em có giá trị hơn tất cả mọi hình phạt hay sự la mắng.

Giảng dạy cho một học sinh bình thường tiến bộ đã khó, dạy cho học sinh khuyết tật tiến bộ lại càng khó gấp bội phần. Trước hết phải tiến hành kiểm tra, phân loại tật, kiểm tra nhận thức của từng em để đặt mục tiêu, kế hoạch học tập... Giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian, công sức hơn, ngoài giờ học bình thường phải dành thời gian rảnh rỗi kèm thêm cho các em; dành thời gian đến nhà tìm hiểu hoàn cảnh, bàn bạc, phối hợp với gia đình giúp trẻ có điều kiện học tốt nhất.

Thêm nữa, trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục cần phải có tri thức về giáo dục trẻ khuyết tật để nắm bắt tâm sinh lý, hiểu được trẻ, qua đó xác định và thực hiện những nội dung và phương pháp giáo dục phù hợp, hiệu quả. Chẳng hạn như dạy trẻ câm điếc, không chỉ dạy bằng ký hiệu mà phải vừa bằng ký hiệu, vừa bằng lời nói. Như vậy, trẻ sẽ thuộc khẩu hình, dần dần dễ dàng trong giao tiếp với giáo viên nói riêng và mọi người nói chung.

Cần phải tận dụng tối đa phương pháp trực quan cho trẻ dễ tiếp thu bằng cách chuẩn bị vật thật, mô hình, tranh ảnh, phim, bộ lắp ghép... Một điều đơn giản nhưng tốn rất nhiều công sức và đòi hỏi sự kiên trì, nhẫn nại khi giảng cho học sinh khuyết tật là phải lặp đi lặp lại nhiều lần. Và một điều cực kỳ quan trọng là phải luôn động viên, khuyến khích khi các em tiến bộ dù nhỏ và không nên cho điểm kém...

Nghĩa tình ấm áp

Các em học sinh khuyết tật bên cạnh phải chịu cảnh tật nguyền thì hầu hết gia cảnh các em lại càng cảm thương hơn: nghèo, bố mẹ tật nguyền, ốm đau, góa bụa, cảnh gà trống nuôi con hoặc ông bà nuôi cháu vì vậy hầu hết các nhà trường có học sinh khuyết tật tham gia học tập đều không thu phí và các lệ phí khác như học bạ, giấy thi. Nhà trường còn vận động giáo viên, học sinh trong trường quyên góp ủng hộ, giúp đỡ những học sinh khuyết tật có hoàn cảnh khó khăn vươn lên học giỏi.

Được chứng kiến những tình cảm tốt đẹp mà các tập thể cán bộ giáo viên, công nhân viên và học sinh các trường tiểu học dành cho những học sinh khuyết tật nói riêng và tinh thần thi đua sôi nổi nhằm nâng cao chất lượng dạy học nói chung, lòng chúng tôi thấy ấm áp, thân thiện vô cùng. Câu khẩu hiệu “ Dân chủ - Kỉ cương - Tình thương - Trách nhiệm” được treo trang trọng trong văn phòng đã thể hiện đúng sứ mệnh của nó.

Còn những băn khoăn

Trong những năm qua, công tác giáo dục trẻ khuyết tật trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh có nhiều tiến bộ đáng mừng song xét về góc độ chuyên môn chúng tôi nhận thấy còn đôi đều trăn trở, đó là các giáo viên dạy lớp hòa nhập do chưa được đào tạo bài bản kiến thức chuyên môn, phương pháp giảng dạy trẻ khuyết tật mà chỉ dựa trên kinh nghiệm, sự yêu thương học trò để truyền đạt nên còn nhiều lúng túng.

Cùng một nội dung chương trình, một phương pháp giáo dục không thể áp dụng chung với trẻ khuyết tật và trẻ bình thường, thậm chí trẻ khuyết tật nặng không có khả năng tự phục vụ nên đòi hỏi giáo viên phải dành nhiều công sức, trong khi các chế độ, chính sách với các giáo viên dạy trẻ khuyết tật còn hạn chế...

Nhưng vượt lên những trở ngại đó, các giáo viên và các nhà trường đã dành nhiều sự quan tâm, ưu tiên đối với học sinh khuyết tật. Tuy gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt, học tập, nhưng bản thân các em học sinh khuyết tật đều rất cố gắng để vươn lên. Chính vì thế, chất lượng học tập của các em rất khả quan, nhiều em đã đạt danh hiệu học sinh tiên tiến, học sinh giỏi các cấp.