Ông trùm và biến động tỷ USD

Ngành ngân hàng Việt Nam chứng kiến khá nhiều tên tuổi nổi danh như Nguyễn Đức Kiên (Bầu Kiên), Hà Văn Thắm… nhưng cái tên Trần Bắc Hà có lẽ lẫy lừng nhất. Mỗi khi cái tên Trần Bắc Hà được nhắc đến, dù là tin đồn hay tin thật thì các thị trường đều chao đảo.

Ngày 9/8/2017, thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam bất ngờ rúng động, ghi nhận 1 phiên giảm điểm mạnh nhất trong vòng gần 2 năm với hàng loạt các cổ phiếu ngân hàng giảm mạnh. Cổ phiếu BID của Ngân hàng Đầu tư Phát triển (BIDV) giảm sàn sau khi có tin đồn cựu chủ tịch BIDV ông Trần Bắc Hà bị bắt.

Tin đồn sau đó đã được bác bỏ nhưng cổ phiếu BIDV vẫn “trắng bên mua”. Vốn hóa bốc hơi tổng cộng 1,8 tỷ USD với hầu như toàn bộ các cổ phiếu ngân hàng tụt giảm mạnh.

Đây không phải lần đầu tiên khi cái tên Trần Bắc Hà được nhắc đến và có tác động mạnh tới TTCK. Trước đó, đầu năm 2013, giới đầu tư truyền tai nhau tin đồng ông Trần Bắc Hà bị bắt. TTCK trong cùng ngày đã giảm chung khoảng 4%, bốc hơi khoảng 1,6 tỷ USD.

Ông Trần Bắc Hà, nguyên chủ tịch BIDV.

Ở vào thời điểm đó, phần lớn các cổ phiếu trên sàn đồng loạt bị bán tháo; giá vàng, đồng USD rầm rập tăng. Các nhà đầu tư gọi điện khắp nơi hỏi thông tin và nhìn nhau bấm nút bán vì không hiểu chuyện gì sẽ đến. Điều tồi tệ sẽ đến đâu.

Những giai thoại về ông Trần Bắc Hà khá nhiều, từ những mối quan hệ ở tầm cao, khối tài sản ngầm khổng lồ cho đến những hành động mà ít người có thể tưởng tượng. Trong cả thập kỷ, quyền lực của ông Trần Bắc Hà ở BIDV là số 1 nhưng ở bên ngoài ngân hàng này có lẽ cũng là hiếm có.

Trên thị trường, ông Trần Bắc Hà được biết đến là người có thời gian lèo lái con thuyền BIDV ở vào giai đoạn biến động nhất của ngành ngân hàng.

Trong 35 năm làm việc tại BIDV, ông Trần Bắc Hà giữ vị trí chủ tịch HĐQT gần 9 năm sau khi có một thời gian dài gắn bó với BIDV từ lãnh đạo chi nhánh lên đến TGĐ. Ông Hà nghỉ hưu và thôi chức vụ chủ tịch BIDV từ 1/9/2016.

Trong thời gian lèo lái BIDV , ông Trần Bắc Hà có những ảnh hưởng lớn tới hoạt động của ngân hàng này, cũng như trên thị trường tài chính.

Đầu năm 2014, ông Trần Bắc Hà đã cùng tập thể lãnh đạo đưa BIDV niêm yết 2,8 tỷ cổ phiếu BID trên sàn chứng khoán với giá 18.700 đồng/cp sau khi thực hiện cú IPO lớn nhất trên TTCK hồi năm 2011.

Ở vào khoảng thời gian thị trường ngân hàng sôi động, ăn nên làm ra, tài sản của BIDV đã tăng gần 4 lần từ dưới 250 ngàn tỷ đồng năm 2008 lên 930 ngàn tỷ đồng vào giữa năm 2016, thời điểm trước khi ông Hà nghỉ hưu. Lợi nhuận cũng tăng mạnh từ dưới 2,4 ngàn tỷ đồng lên gần 8 ngàn tỷ đồng (năm 2016).

Lời đồn quyền lực, cuối đời sóng gió

Gần 1 năm sau khi ông Hà nghỉ hưu, TTCK vẫn còn rúng động với tin đồn ông trùm ngân hàng một thời bị bắt.

Tin đồn rộ lên sau khi nội dung kết luận điều tra của Bộ Công an cho thấy ông Hà có ký duyệt cho vay đối với Ngân hàng Xây Dựng dưới thời Phạm Công Danh. Tuy nhiên, trả lời báo chí, ông Hà nói vẫn bình thường.

Ông Phạm Công Danh.

Ông Trần Bắc Hà không có mặt trong cả 3 lần tại tòa với tư cách người có nghĩa vụ liên quan trong đại án Phạm Công Danh với lý do điều trị bệnh ung thư.

Sau khi Trần Bắc Hà nghỉ hưu, vợ con nguyên chủ tịch BIDV cũng đã đồng loạt rút khỏi vị trí chủ chốt trong doanh nghiệp lớn. Cuối 2017, bà Ngô Kim Lan (vợ ông Trần Bắc Hà) không còn đảm nhiệm cương vị TGĐ kiêm người đại diện pháp luật của Du lịch Hoàng Anh Đất Xanh Quy Nhơn, đơn vị chủ sở hữu Khu nghỉ dưỡng 4 sao Hoàng Gia Quy Nhơn (Royal Hotel & Healthcare Resort Quy Nhon).

Hồi đầu tháng 11/2017, con trai ông Trần Bắc Hà - Trần Duy Tùng cũng từ chức sếp lớn Cảng Quy Nhơn sau một thời gian nắm giữ chức vụ lãnh đạo tại doanh nghiệp quê nhà. Theo báo cáo của CTCP Cảng Quy Nhơn (QNP) khi đó, ông Trần Duy Tùng không còn tư cách thành viên Hội đồng quản trị (HĐQT) kể từ ngày 1/10 sau khi có đơn xin từ chức hôm 22/9.

Trong 1 kết luận cuối tháng 5/2018, ông Trần Bắc Hà bị Ủy ban Kiểm tra Trung ương kết luận có những vi phạm rất nghiêm trọng và đến mức phải xem xét, xử lý kỷ luật. Trong đó có sai phạm trong việc cho vay 4.700 tỷ đồng cho 12 công ty của Phạm Công Danh, nguyên Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Xây dựng Việt Nam (VNCB).

Hai năm sau khi nghỉ hưu, cái tên Trần Bắc Hà vẫn chưa hết hot. Và cũng sau ngần ấy thời gian khi ông Hà rời chức, các vị trí lãnh đạo cao cấp BIDV mới được hoàn thiện.

Giữa tháng 11/2018 vừa qua, ngân hàng thuộc top đầu Việt Nam đã có chủ tịch mới thay cho ông Trần Bắc Hà. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã quyết định bổ nhiệm ông Phan Đức Tú, TGĐ BIDV giữ chức chủ tịch HĐQT ngân hàng.

Ông Trần Bắc Hà sinh năm 1956, tại Hà Tây; nguyên quán Bình Định. Ông Bắc Hà tốt nghiệp cử nhân Tài chính kế toán và bắt đầu làm việc tại BIDV từ đầu năm 1981. Khoảng 10 năm sau đó, ông trở thành Giám đốc BIDV Chi nhánh Bình Định khi vừa tròn 35 tuổi.

Tháng 10/1999, ông trở thành Phó Tổng giám đốc BIDV. Từ tháng 5/2003 đến tháng 12/2007, ông Trần Bắc Hà là Ủy viên HĐQT kiêm Tổng Giám đốc BIDV. Tháng 1 năm 2008, ông được bổ nhiệm Chủ tịch HĐQT BIDV.