Hà Tĩnh mất mùa nặng vì giống lúa Thiên Ưu 8

Tính đến cuối vụ xuân 2017, toàn tỉnh có tổng diện tích bị thiệt hại do bệnh đạo ôn cổ bông xảy ra là 21.500ha, trong đó giống Thiên ưu 8 chiếm đến gần 18.000ha. Các huyện bị thiệt hại nặng nề nhất đó là Thạch Hà (3.382ha); Cẩm Xuyên (3.679ha); Hương Sơn (2.256,8ha); Can Lộc (2.672,8ha); Đức Thọ (hơn 2.018ha); Nghi Xuân (hơn 1.973ha)... sản lượng lương thực giảm so cùng kỳ năm ngoái trên 12 vạn tấn, một con số chưa từng có trong lịch sử ở Hà Tĩnh.

Ông Nguyễn Hữu Phong, nông dân thôn Kỳ Sơn, xã Thạch Đài, huyện Thạch Hà nói: “Khi nghe cán bộ Cty bán giống này cũng như huyện về tuyên truyền giống Thiên ưu 8 là giống lúa chất lượng cao, đặc biệt kháng bệnh đạo ôn (quảng cáo ghi rõ ở ngoài bao bì) nên gia đình tôi mua gieo cấy 13 sào. Khi đưa giống ngâm ủ thì có khoảng 1/3 hạt lép nổi lên mặt nước buộc phải xúc vớt đổ đi. Sau đó đến kỳ lúa trổ bông, tôi thấy hiện tượng lúa tại cổ bông xuất hiện một vòng mờ thâm đỏ, bông nào đậm hạt lúa chuyển sang màu trắng, lép hạt. Lúc đó mới vỡ lẽ ra cả diện tích đã bị nhiễm bệnh cổ bông nặng, ai nấy tự mua thuốc về tự phun để cứu lúa nhưng rốt cuộc chẳng cứu được lúa nữa bởi đạo ôn cổ bông ăn ngay từ trong thân bông lúa. Thế là toàn bộ số diện tích của nhà tôi mất trắng, lúc đầu tưởng gặt đập để bòn chút đỉnh, nhưng để mấy ngày sau hạt lép chẳng được gì”. 

Chủ tịch UBND xã Thạch Xuân (huyện Thạch Hà) Nguyễn Huy Hà cho rằng, nguyên nhân dẫn đến bệnh đạo ôn cổ bông là do giống, bởi khi ủ, hạt lép nổi lên nhiều, chưa có giống nào kém chất lượng như thế. Theo ông Hà, xã gieo cấy vụ xuân 525ha, trong đó cơ cấu 331ha là giống Thiên ưu 8 thì có đến gần 300ha mất trắng, diện tích còn lại thiệt hại từ 50 – 70%.

Ông Đào Nghĩa Nhuận, Phó Chủ tịch Hội KHKT nông nghiệp Hà Tĩnh cho rằng, nguyên nhân mất mùa là do giống lúa Thiên ưu 8 đã đến thời kỳ ủ bệnh, thoái hóa dần gặp thời tiết Hà Tĩnh khắc nghiệt nên sức chống chịu kém và do vậy nên nhà cung cấp giống lúa này phải có trách nhiệm chia sẻ thiệt hại thỏa đáng với nông dân.

Buông lỏng quản lý!

Qua vụ mất mùa nặng nề này, chúng tôi xin được nêu lại một bài học cay đắng xung quanh việc xử lý hậu quả trong vấn đề cấp giống cho nông dân ngay tại Hà Tĩnh cách đây chưa lâu. 

Vụ xuân năm 2014, một Cty CP làm ăn có uy tín trên cả nước vào Hà Tĩnh cung ứng giống cho nông dân ngâm ủ, giống nẩy mầm chậm bởi thời tiết lúc đó độ ẩm rất cao, gây rét đậm, rét hại, mặc dù chưa đưa ra gieo cấy bất kỳ một diện tích nào, chưa gây thiệt hại gì đối với nông dân, nhưng UBND tỉnh lúc đó đã chỉ đạo cương quyết xử lý nghiêm, nhằm lập lại trật tự thị trường này. 

Biết là chưa gây thiệt hại gì, nhưng nhà sản xuất giống cũng đã nhận trách nhiệm, chịu bồi thường cho nông dân kể cả tiền lãi suất ngân hàng. Chưa dừng lại ở đó, Chủ tịch UBND tỉnh còn chỉ đạo giao cơ quan chuyên môn phải làm thủ tục để phạt hành chính doanh nghiệp 3 tỷ đồng, giao cho cơ quan điều tra làm rõ, khởi tố vụ án nếu có dấu hiệu hình sự, chỉ đạo Sở NN-PTNT tuyệt đối không được cơ cấu bất kỳ loại giống gì của Cty này khi chưa giải quyết xong vụ việc.

Còn tại thời điểm này, giống của Cty CP giống cây trồng VINASEED lợi dụng mác là của DN… Trung ương đề quảng bá trên bao bì“…Đặc biệt kháng bệnh đạo ôn” nhưng chính giống lúa Thiên ưu 8 này lại gây thiệt hại giảm 1/3 sản lượng lúa cho một tỉnh nghèo. Đề cập đến việc xử lý trách nhiệm, một lãnh đạo ngành nông nghiệp nghỉ hưu cho rằng, để nông dân bị mất mùa nặng nề trách nhiệm trước hết là do Sở NN-PTNT thiếu quản lý chất lượng giống, thiếu kiểm tra thường xuyên trên đồng ruộng, sau đó cán bộ mới về họp dân để “giảng bài”.

Một số ý kiến khác chối bỏ trách nhiệm khi cho rằng, mất mùa do thời tiết. Xin được hỏi, nếu  do thời tiết thì các giống lúa khác sao không bị bệnh mà lại được mùa to?!. Vì thế không thể bỏ qua yếu tố quan trọng gây nên tình trạng này là chất lượng giống. Đã là do giống thì Hà Tĩnh cần cẩn trọng khi đưa vào cơ cấu mùa vụ các loại giống do doanh nghiệp này cung ứng trong lúc cơ quan chức năng chưa có kết luận cuối cùng. 

Việc trong lúc nông dân đang hoảng loạn bởi việc mất mùa lo thiếu đói, Sở NN-PTNT thay vì việc tập trung xác định nguyên nhân, hậu quả để rút kinh nghiệm chỉ đạo, làm đúng chức năng của cơ quan quản lý Nhà nước, lại chỉ chú trọng vào đưa 400 tấn giống lúa của Cty này về buộc dân phải sử dụng theo kiểu hỗ trợ, liệu đã phải là cách làm căn cơ, phù hợp trong thời điểm này?. Bên cạnh đó, bản thân DN cũng cần xác định được trách nhiệm xã hội của mình để có những hình thức đền bù, hỗ trợ thiết thực khác đối với những người dân ở vùng đất đang phải chịu”tai họa kép” này, vì suy cho cùng sự thành đạt của DN có sự đóng góp không nhỏ của chính những người nông dân lam lũ.

Kết thúc bài viết,chúng tôi xin được dẫn lời của ông Bí thư Tỉnh ủy Lê Đình Sơn gay gắt tại một Hội nghị khác, liên quan đến việc xây dựng nông thôn mới vừa qua. “Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách nông nghiệp chỉ đạo như thế là không ổn, bởi mất trên 20 nghìn ha lúa mà chỉ đạo vô cảm quá, thiếu trách nhiệm quá. Tại sao mấy tỉnh miền Trung thời tiết na ná Hà Tĩnh mà Quảng Bình, Quảng Trị, Nghệ An, Thanh Hóa lại được mùa to, trong lúc đó Hà Tĩnh mình lại bị mất mùa nặng. Cái này cần xem xét lại”.

Hồng Lĩnh - An Bình