Xã Thạch Bàn (nay là xã Đỉnh Bàn) là địa phương có nghề làm muối từ lâu đời, sản phẩm muối ở đây đã nổi tiếng và được bán đi nhiều nơi trong nước từ trước năm 1980. Diêm dân xã Đỉnh Bàn cho biết những năm 1975-1980 là thời “vàng son” của nghề muối ở địa phương này. Tuy nhiên, sau nhiều năm trải qua chiến tranh và thiên tai, nghề muối xã Đỉnh Bàn dần mai một, số hộ làm muối giảm đáng kể.
Những năm gần đây, tại vùng sản xuất muối này chỉ còn mấy chục hộ bám nghề. Nguyên nhân khiến nhiều người bỏ nghề làm muối là công việc này vất vả; một số năm trước đây khi bán muối phải cạnh tranh với các vựa muối lớn trên cả nước nên giá thành không cao, thu nhập bấp bênh...
Người dân thôn Tân Phong, xã Đỉnh Bàn làm muối tại mô hình sản xuất muối sạch kết tinh trên bạt nhựa - Ảnh: Quang Cường
Mô hình mới khiến diêm dân hào hứng sản xuất
Năm 2023, huyện Thạch Hà có chủ trương hỗ trợ triển khai mô hình thí điểm sản xuất muối sạch trên ô kết tinh trải bạt tại thôn Tân Phong, xã Đỉnh Bàn. Mục đích của chủ trương này là tạo động lực cho bà con diêm dân trong việc khôi phục quy mô sản xuất muối trước đây vốn là tiềm năng của địa phương, tạo việc làm và thu nhập cho người dân.
Mới được triển khai 2 tháng nhưng những hộ dân được hỗ trợ về mặt ruộng và kỹ thuật sản xuất rất hăng hái và phấn khởi, bước đầu họ thấy được nhiều ưu điểm của mô hình này.
Ông Trần Văn Tiến cùng vợ mỗi ngày làm được hơn 2 tạ muối trên 2 sào ruộng muối trải bạt nhựa - Ảnh: Quang Cường
Bà Đặng Thị Sáng (thôn Tân Phong, xã Đỉnh Bàn) cho biết gia đình bà cũng như 4 hộ dân khác trong thôn được nhận 1.000m2 (2 sào) ruộng muối và được hỗ trợ về kỹ thuật sản xuất trên mặt ruộng mới.
“Tôi và chồng đều trên 60 tuổi rồi, từ khi được huyện hỗ trợ triển khai mô hình mới này, mỗi ngày hai vợ chồng tôi làm được hai tạ rưỡi đến ba tạ muối, bán được 250.000 nghìn đồng/tạ, so với làm trên mặt ruộng đất trước đây thì năng suất và thu nhập hằng ngày cao hơn”, bà Sáng nói.
Ông Trần Văn Tiến (chồng bà Sáng) cho hay muối được kết tinh trên bạt nhựa sạch hơn so với nền ruộng truyền thống, do đó thương lái chọn mua nhiều hơn.
Dội nước làm sạch vụn muối bám trên mặt bạt nhựa trước khi sản xuất mẻ muối mới - Ảnh: Quang Cường
Chính vì ruộng muối mới cho sản lượng cao và dễ bán hơn trước đây nên bà con diêm dân thôn Tân Phong rất hứng khởi với mô hình này.
Ông Trần Văn Phượng (thôn Tân Phong) nói: “Sau khi thu muối, chúng tôi phải cho nước vào ruộng để chùi sạch lớp muối dính trên mặt bạt, nhưng cho dù thêm công đoạn này thì thời gian làm ra mỗi mẻ muỗi vẫn nhanh hơn 2 - 3 tiếng đồng hồ so với làm trên nền đất trước đây. Mặt bạt nhựa sạch, hấp thụ nhiệt cao hơn khiến hạt muối kết tinh nhanh hơn, cho sản phẩm muối sạch hơn nên chúng tôi thấy rất hài lòng với mô hình sản xuất mới”.
Khuyến khích người dân mở rộng quy mô sản xuất
Ông Phạm Công Tùng, Chủ tịch UBND xã Đỉnh Bàn cho biết hiện tại mô hình thí điểm sản xuất muối sạch kết tinh trên nền bạt nhựa tại thôn Tân Phong chỉ mới triển khai với 5 hộ dân trên diện tích 5.000m2.
Trung tâm Ứng khoa học kỹ thuật và bảo vệ cây trồng vật nuôi huyện Thạch Hà là đơn vị triển khai mô hình với 5 hộ dân tham gia. Các hộ dân này được trung tâm đưa ra học hỏi kinh nghiệm và kỹ thuật tại một mô hình làm muối ở huyện Diễn Châu (Nghệ An), sau đó được lắp đặt mặt ruộng bằng bạt nhựa từ ngân sách của huyện.
Nghề làm muối vất vả vì phải lao động dưới trời nắng nóng - Ảnh: Quang Cường
Chủ tịch xã Đỉnh Bàn cho hay ưu điểm của mô hình này là thời gian kết tinh muối nhanh, sản phẩm muối sạch, dễ bán, nền bạt sử dụng được khoảng 5 năm nên giảm được công sức và chi phí làm ruộng. Bước đầu các hộ dân tham gia thí điểm được hỗ trợ kinh phí làm mặt ruộng bằng bạt nhựa nên giảm chi phí đầu tư.
Hiện tại toàn xã Đỉnh Bàn có 49ha đất ruộng muối nhưng chỉ có 28 hộ sản xuất muối trên diện tích chưa đến 8ha.
Ông Tùng cho biết: “Làm muối tuy vất vả nhưng mỗi sào ruộng muối cho thu hoạch khoảng 1 tạ muối mỗi ngày, bán với giá 250.000 đồng/tạ. Mỗi năm chỉ làm được một vụ muối trong khoảng 100 ngày nắng của mùa hè nhưng bà con diêm dân cũng thu nhập 25 triệu đồng trên mỗi sào ruộng muối”.
Trong khi đó, toàn xã Đỉnh Bàn có 137ha đất trồng lúa, mỗi năm chỉ sản xuất được vụ xuân vì vụ hè thu không có nước tưới. Mỗi sào lúa cho thu hoạch khoảng 3 tạ, bán được khoảng 2 triệu đồng.
Do kết tinh trên bạt nhựa nên hạt muối sạch hơn so với làm trên nền đất - Ảnh: Quang Cường
Như vậy, có thể thấy với diện tích và thời gian vụ tương đương nhưng thu nhập trên một sào ruộng muối cao gấp hàng chục lần so với một sào lúa.
“Hiện tại chủ trương của huyện mới chỉ hỗ trợ cho 5 hộ diêm dân triển khai mô hình mới, nhưng hiệu quả kinh tế từ ruộng muối rất khả quan. Chúng tôi khuyến khích bà con mở rộng quy mô sản xuất muối để phát triển kinh tế hộ gia đình”, ông Tùng nói.