Ký ức không thể nào quên của người lính phá 545 quả bom nơi ngã ba bất tử

Nhiệm vụ đặc biệt nguy hiểm

Một buổi chiều đầu tháng 7/2018, chúng tôi có dịp ghé thăm người lính già – Anh hùng Lao động Nguyễn Tri Ân (SN 1945) tại xóm Mẫu Đơn, xã Hưng Lộc, TP.Vinh, tỉnh Nghệ An. Thứ quý giá nhất trong căn nhà đơn sơ có lẽ là những kỷ vật, những tấm huy chương được lưu giữ từ thời chiến. Nhờ được bảo quản cẩn thận, những kỷ vật vô giá ấy dường như không bị phủ mờ bởi lớp bụi thời gian vô tình và khắc nghiệt. Bước sang tuổi xế chiều nhưng ông Ân vẫn hoài niệm nhiều về quá khứ để sống lại những ngày tháng đẹp đẽ của tuổi thanh xuân. Quá khứ huy hoàng và ký ức nơi Ngã ba Đồng Lộc “bất tử” được tái hiện một cách sinh động qua giọng nói vừa nhẹ nhàng vừa rành mạch, đầy cảm xúc dạt dào của ông. Đặc biệt, tháng Bảy năm nay là kỷ niệm 50 năm ngày chiến thắng Đồng Lộc.

Ngay từ nhỏ, ý thức giác ngộ cách mạng đã sục sôi trong người cựu binh ấy. Năm 1965, theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, chàng thanh niên 20 tuổi Nguyễn Tri Ân, đã rời quê hương xã Sơn Lộc, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) lên đường nhập ngũ. Ban đầu ông được sắp xếp vào C553 – N55- P18 với nhiệm vụ bốc vác gạo ở huyện Hương Khê rồi làm đường giao thông ở huyện Cẩm Xuyên. Đến cuối năm 1967, ông Ân được điều về đóng quân tại phía nam Ngã ba Đồng Lộc, phụ trách đoạn đường từ Khe Út đến ngã ba Khe Giao.

Đầu năm 1968, khi không quân Mỹ tăng cường ném bom trên vùng Đồng Lộc, tổng đội đã cử mỗi đại đội 3 người thực hiện nhiệm vụ rà phá bom mìn. Nguyễn Tri Ân là 1 trong 3 người được C553 lựa chọn thực hiện nhiệm vụ này. Đây thực sự là một bước ngoặt trong cuộc đời của ông. “Sau gần 1 tuần tập huấn gấp rút, tôi cùng 2 đồng đội khác trở về đơn vị với nhiệm vụ hoàn toàn mới, đó là rà phá bom mìn.

Theo lời kể của ông, bình quân mỗi tháng quân địch đánh 28 ngày, ngày nhiều nhất là 103 lần bay với trên 800 quả bom các loại. Suốt ngày đêm không lúc nào Đồng Lộc ngớt tiếng bom đạn. Đất đá bị đào đi xới lại nhiều lần, hố bom chồng lên hố bom. Cùng một lúc chúng ném các loại bom đào, bom phá, bom bi, bom nổ chậm, bom từ trường... Ban ngày, chúng tập trung chặn các lối ra vào Ngã ba. Ban đêm, chúng thả pháo sáng, ném bom bi, bắn đạn rốc két, đạn 20mm nhằm tiêu diệt các lực lượng cứu đường của ta. Bằng mọi giá chúng biến Ngã ba Đồng Lộc thành điểm chết, “trở về thời kỳ đồ đá”, thành một bãi hoang không bóng người, không một chuyến xe qua...Nơi tuyến lửa Đồng Lộc, mỗi ngày máy bay Mỹ oanh tạc nhiều đợt và mỗi lần quần thảo, địch ném xuống nhiều loại bom mìn cày xới nhằm chặt đứt tuyến đường giao thông khu vực này”, ông Nguyễn Tri Ân kể lại. Nhắc đến những lần đi làm nhiệm vụ ở chiến trường xưa, ông Ân vô cùng xúc động khi nhớ về những người đồng đội đã hy sinh tại Ngã ba Đồng Lộc. Hồi đó, bom địch phá ở đâu, ông cùng đồng đội lại tìm rà phá đến đó.

15 lần bị thương và đối mặt tử thần

Anh hùng Lao động Nguyễn Tri Ân cho biết thêm, việc khó nhất là xử lý những quả bom chưa nổ. Những “hung thần” nằm lặng lẽ trong lòng đất có thể phát nổ bất cứ lúc nào, cướp đi sinh mệnh của bản thân cùng nhiều đồng đội. Việc hoàn thành nhiệm vụ là thách thức lớn đối với những người lính phá bom. Chưa kể, bom nổ chậm cũng được chia làm nhiều loại. Loại nổ chậm hẹn giờ thì đào sâu và sức công phá lớn. Loại từ trường nổ chậm thì sẽ nổ ngay khi gặp nam châm, sắt thép. Ngã ba Đồng Lộc ngày đó bị bom đạn cày xới tan hoang.

Để không bị kẻ thù phát hiện khi rà phá bom và cũng đảm bảo an toàn tính mạng cho mình, Nguyễn Tri Ân đã có sáng kiến “hầm di động”. Đây là ý tưởng được ông trăn trở, suy nghĩ sau nhiều lần đối mặt với hiểm nguy trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Sáng kiến này cùng với sự mưu trí, gan dạ đã giúp ông rà phá thành công 545 quả bom, trong đó riêng phá được 202 quả. Kỷ niệm đáng nhớ nhất với người lính già vẫn là lần phá bom ở ngầm Khe Út. Lần ấy, cùng với 4-5 quả bom từ trường nổ chậm nằm sát ven đường, có 1 quả rơi xuống ngầm Khe Út, nằm chìm sâu dưới 2m nước và bùn lầy. Để xác định vị trí quả bom, ông Ân đã phải dùng sào tre rà đi rà lại, nhưng tìm mãi vẫn không lần ra ngòi nổ.

Trong lúc đó, nhiệm vụ thông đường cho xe qua lại phải tranh thủ từng phút, từng giờ. Ông làm liều lặn xuống ngầm mò mẫm để tìm kíp nổ. Sau khi bỏ được 200 gam bộc phá vào chong chóng, ông Ân vội vã lao lên tìm chỗ ẩn nấp an toàn, cùng lúc đó, trái bom phát nổ ngay sau lưng ông. Kinh nghiệm từ những lần thử thách đã khiến những người lính phá bom như ông tự tin hơn khi đối mặt với những “hung thần” trong lòng đất. Đó là lý do để suốt 300 ngày đêm trên bãi bom, ông “chỉ 15 lần bị sức ép”. Thời gian làm việc ở đoạn đường Khe Út, Khe Giao, Ngã ba Đồng Lộc, những nơi địch đánh phá ác liệt Nguyễn Tri Ân vẫn không hề nản chí và mệt mỏi. Qua 293 trận bom của địch, phải đối mặt với 15 lần bị thương và nguy hiểm vì bị bom vùi, nhưng ông vẫn kiên cường với nhiệm vụ cắm tiêu rà phá bom.

Với những đóng góp to lớn, ông được ghi nhận là một người lính dũng cảm, sáng tạo, vượt khó. Ông đã từng ôm bộc phá để phá bom nổ chậm, tự chế tạo ra dụng cụ phá bom. Dù bom loại gì, rơi ở đâu ông đều phá được với một lượng thời gian rất nhanh. Ông đã phá được 545 quả bom các loại và được phong tặng danh hiệu chiến sĩ thi đua 5 năm liên tục.

THIÊN QUYỀN 

Bài đăng trên báo giấy Đời sống & Pháp luật số 89