Hà Tĩnh: Âu lo “bom nước” thượng nguồn...

"Thượng điền tích thủy, hạ điền… “khô”!

Vụ sản xuất hè thu 2012 được xem là nỗi ám ảnh của bà con nông dân xã Hương Liên (Hương Khê). Toàn xã chỉ vẻn vẹn 35 ha lúa, canh tác ngay dưới hồ chứa 1,1 triệu m³ nước, cao trình đỉnh đập 63,8 m, lẽ thường với tỷ lệ tưới này người nông dân cứ thảnh thơi gặt hái mùa bội thu. Thế nhưng, năng suất lúa vụ hè thu này bị tụt giảm so với năm trước trên 70%; 20/35 ha hầu như mất trắng vì hạn hán. Hôm chúng tôi lên vùng thượng nguồn này, những cơn mưa rừng đã bắt đầu trút xuống ngút ngàn, trắng xóa. Đồng ruộng sau vụ thu hoạch vẫn còn sót lại khúc rạ nằm chỏng chơ, xơ xác chóc ngược lên trời đầy ai oán. Bà Lê Thị Mùi, xóm 5 cho biết: “Cả mùa ngóng nước, bây giờ mưa xuống thì sự cũng đã rồi. Nước trong đập Khe Vàng mênh mông mà chảy xuống đồng ruộng thì nhỏ giọt. Tráng kênh còn không đủ lấy gì mà tưới. Trời không mưa, phơi khô cả mùa nên 2 sào ruộng nhà tôi chỉ thu về chưa được 2 tạ lúa”. Có mà thu hoạch còn đỡ, 6/7 xóm bị thiếu nước đã đẩy không ít gia đình trong xã này rơi vào tình trạng “xôi hỏng, bỏng không”. Anh Trần Văn Hùng, xóm 3 bức xúc: “Ruộng nhà tôi vào loại sâu, nằm cách đập Khe Vàng chưa đến 10 m thế mà nước chỉ được đổ về duy nhất một lần khi cấy. Hơn 2 sào lúa, mọi năm ít nhất cũng đạt 2 tạ/sào, thế mà bây giờ, phần lớn chết khô không lên được, èo uột không có hạt, tôi chỉ còn cách cắt về cho bò ăn thôi. Mới đầu mùa mà gia đình tôi đã phải đong gạo ngoài ăn rồi”.

Do đất đá vùi lấp khiến cống bị tắc, không thể điều tiết nước

Không chỉ biết “ngửa cổ kêu trời”, trước tình trạng mất khả năng điều tiết của đập Khe Vàng, suốt từ tháng 5/2012 đến tháng 8/2012 HTX Nông nghiệp dịch vụ xã Hương Liên (đơn vị trực tiếp quản lý, khai thác và bảo vệ- PV) đã gửi 4 tờ trình lên Đảng ủy xã; UBND huyện Hương Khê để báo cáo về hiện trạng và có giải pháp xử lý kịp thời nhưng các cơ quan này… không có câu trả lời! Và dường như, “tội” của cái đập nước vô dụng nằm chình ình ngay trên đồng ruộng càng trầm trọng hơn khi cả mùa hè thu năm nay nắng nóng kéo dài, mưa lại chẳng thấm nổi đất. Giải thích cho thực trạng này, ông Đinh Văn Nhệ, Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp dịch vụ xã Hương Liên cho biết: “Qua kiểm tra, nguyên nhân khiến đập Khe Vàng không điều tiết được nước phục vụ sản xuất hè thu- mùa 2012 là do mặt trước và sau cống dưới đập bị đất đá vùi lấp, khóa mất tác dụng. Hiện trạng này bắt đầu xuất hiện từ vụ đông xuân, HTX chỉ điều tiết nước được nửa vụ sản xuất, từ ngày 10/4/2012 trở đi thì hệ thống tưới gần như mất tác dụng”.

Nghịch cảnh thay, nếu như cách đây ít tháng, bà con nơi đây còn ngóng lên đài nước kia với con mắt thèm khát và kỳ vọng thì nay, mới chỉ vài đợt mưa rừng 150 hộ dân hạ du này lại giật thon thót bởi “bom nước” đang treo lơ lửng trên đầu. Vào thời điểm chúng tôi lên, mực nước trong hồ đạt 100% cao trình đập. Trong khi đó, mặc dù là thời điểm mở cống để sữa chữa nhưng bằng mắt thường cũng biết đây chỉ là những dòng nước rịn từ trong cống mà thôi! Theo sự phân tích của ông Chủ nhiệm HTX, trụ giữa của cầu ra cống lấy nước đã có hiện tượng lún sụt, trong khi đó khóa cống bị tắc, nếu mưa lớn, lũ lên thì khó có khả năng xả lũ, nguy cơ vỡ đập là điều có thể lường trước.

“Chữa đui thành què”…

Do ảnh hưởng của trận lũ lịch sử cuối năm 2010, đập Khe Vàng đã bị xuống cấp trầm trọng, hộp đầu cống bị thủng, không thể điều tiết được nước để phục vụ sản xuất. Được sự quan tâm của tỉnh, đập Khe Vàng được sữa chữa, khắc phục khẩn cấp sự cố cống dưới đập theo Quyết định số 2314/QĐ- UBND ngày 14/7/2011 của UBND tỉnh. Dự án do UBND xã Hương Liên làm chủ đầu tư và Công ty TNHH Thắng Lợi (Can Lộc) chịu trách nhiệm thi công. Tổng mức đầu tư của dự án theo dự toán là 401.350.573 đồng, trong đó giá trị xây dựng công trình là 366.007.000 đồng và chi phí khác 35.343.292 đồng. Công trình được nghiệm thu hoàn thành và bàn giao vào 4/9/2011 dưới sự có mặt của đại diện các bên liên quan, gồm: Chủ đầu tư UBND xã Hương Liên; đơn vị tư vấn giám sát Công ty TNHH tư vấn kỹ thuật giao thông Hà Tĩnh và nhà thầu thi công là Công ty TNHH Thắng Lợi.

Trụ giữa của cầu ra cống lấy nước đã có hiện tượng sụt lún.

Mừng vui của nhân dân xã Hương Liên chẳng được tày gang thì nỗi thất vọng đã bao trùm khi kể từ đầu 4/2012, cái đập lại… có như không. Điều khiến người ta nghi ngờ chính là tại sao mức đầu tư sữa chữa đến gần nửa tỷ bạc mà chỉ phát huy tác dụng được 7 tháng! Theo sự tìm hiểu của chúng tôi, hóa ra trong quá trình thi công, nhà thầu đã đắp một quai sanh bao quanh trước miệng cống và đào đất ở mái thượng lưu nhằm phục vụ cho việc sữa chữa. Tuy nhiên, sau khi sự cố cống dưới đập được khắc phục thì nhà thầu “quên” chưa múc hết đất đắp quai sanh và trả lại mặt bằng cho mái thượng lưu. Vào thời điểm này, trên địa bàn xã xảy ra mưa lớn nên số vật liệu thừa này đã bị tuồn vào lấp miệng cống. Có hay không chuyện không rành mạch trong quá trình thi công khi công trình chưa hoàn thiện, chủ đầu tư vẫn ký thỏa thuận nghiệm thu bàn giao?! Về phía UBND huyện Hương Khê, ông Lê Trần Sáng, Phó chủ tịch UBND huyện Hương Khê cho biết: “Hiện nay, cửa trước cống vẫn điều tiết được nhưng do bị đất đá lấp nên nước chảy ra không đạt như lưu lượng thiết kế. Mới đây, khi tiến hành khảo sát để xử lý phần đuôi sau cống, huyện chỉ đạo thọc gậy tre vào sâu trong thì nước chỉ chảy lớn trong khoảng 2- 3 h đồng hồ. Tuy nhiên, đến hôm nay thì tôi cũng không rõ nước có còn chảy hay là không!”. Cũng theo lời ông, công trình sữa chữa đập Khe Vàng do xã làm chủ đầu tư, huyện đã giao trách nhiệm cho xã mời gọi nhà thầu trở lại để giải quyết sự việc nhưng không thể liên lạc được. Còn giải pháp cụ thể để khắc phục sự cố hiện tại thì cần phải làm theo trình tự và có sự chỉ đạo của tỉnh và sở NN&PTNT.

Hai vụ sản xuất thất bát đã khiến cuộc sống người dân nơi vùng thượng nguồn vốn đã khó khăn, vất vả nay lại càng éo le hơn. Vụ sản xuất Đông Xuân 2013 đã cận kề, để phát huy tác dụng của công trình đập Khe Vàng, thiết nghĩ các cấp chính quyền và cơ quan chức năng cần có biện pháp phắc phục càng sớm càng tốt. Đừng để tình trạng đá “quả bóng” trách nhiệm về sự cố đập Khe Vàng tiếp tục diễn ra làm khổ người dân nơi vùng sâu, vùng xa đã quá nhiều cơ cực này.

Theo Báo Hà Tĩnh