Đón Tết cổ truyền của người Chứt

Tết Lấp Lỗ và Tết Chăm Cha Bới – quy tụ nét đẹp độc đáo

Tết Lấp Lỗ của đồng bào Chứt thường được tổ chức tại bìa rừng, gần bản vào ngày mùng 7 tháng 7 âm lịch, với những lễ vật đơn giản, nhưng rất trang trọng. Tết Lấp Lỗ được tổ chức mang đậm nét văn hóa truyền thống, được tổ chức hàng năm. Ngoài ý nghĩa “cắm lỗ, gieo hạt", tết còn là dịp để người dân tổ chức ăn mừng, cảm tạ trời đất, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình mạnh khỏe, no đủ và phát triển.

Ông Hồ Văn Nam (dân tộc Chứt ở bản Rào Tre, xã Hương Liên) cho biết: Tết Lấp Lỗ có hai phần. Phần lễ bao gồm các nội dung khai mạc, dựng cây nêu, cột lễ, cung nghinh lễ vật, nghi thức cúng lễ. Phần hội bao gồm các hoạt động dân ca, dân vũ vui Tết, vui hội trò chơi dân gian, giao lưu đá bóng…
 
Trong không khí của buổi lễ, bà con dân tộc Chứt đã cùng nhau ôn lại truyền thống của ngày Tết Lấp Lỗ của dân tộc; cùng nhau chia sẻ niềm vui, học hỏi kinh nghiệm trong lao động sản xuất. Đặc biệt, ngày tết là dịp quan trọng để gieo lên trong mỗi người ý thức bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Chứt trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng.

Sau Tết Lấp Lỗ, Tết Chăm Cha Bới được tổ chức vào ngày 12/11 âm lịch hằng năm. Tết Chăm Cha Bới của dân tộc Chứt là một nét văn hóa độc đáo, khẳng định quá trình hình thành, tồn tại và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó có tục thờ cúng tổ tiên và tín ngưỡng đa thần. Tết Chăm Cha Bới cũng gắn với tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng, mang đậm triết lý nhân sinh.

Trong tiếng của người Chứt, Chăm Cha Bới có nghĩa là mừng cơm mới. Bởi người Chứt quan niệm, sau một mùa thu hoạch bội thu người dân lại làm lễ tạ ơn trời đất đã cho mưa thuận gió hòa. Đó như một lời tri ân của đồng bào đối với mẹ thiên nhiên trong một năm qua. Đồng thời, họ cũng gửi gắm những ước nguyện về một cuộc sống hòa bình, ấm no, hạnh phúc thông qua những lời khấn của thầy mo thay mặt cho các gia đình trong bản.
 
Một trong những nghi lễ quan trọng của người Chứt trong cả hai ngày Tết, đó là việc làm lễ để cúng tại bìa rừng. Vào ngày này, bà con dân bản đều gác mọi việc, cắt cử người theo thầy cúng chuẩn bị lễ. Khi mọi thứ xong xuôi, tất cả bà con tập trung về đây, chờ thầy cúng làm lễ.

Ông Hồ Púc – thầy mo có hàng chục năm thâm niên với công việc này kể: "Sau khi khấn xong, tôi bốc một ít gạo trong chiếc bát đặt ở trên mâm cỗ, tung ra bốn phía để mời con ma rừng, các thần linh và những người đã khuất về hưởng. Hoàn thành nghi lễ, mâm cúng sẽ được đưa về bản và phân phát cho mọi người". 

Ông Nguyễn Trung Thương - Trưởng phòng Văn hóa huyện Hương Khê cho biết: Suốt trong những ngày Tết, bà con dân tộc Chứt Bản Rào Tre và Bản Giàng 2, tưng bừng trong không khí lễ hội, họ nắm tay nhau và cùng hát múa những làn điệu dân ca, dân vũ truyền thống như: Cà tưm, Cà lềng.

“Tết Lấp Lỗ, Tết Chăm Cha Bới tại bản Rào Tre, xã Hương Liên và Tết Cha Leng tại bản Giàng 2, xã Hương Vĩnh cũng là dịp để các thế hệ con cháu người Chứt nhớ về nguồn cội của mình. Đồng thời, là dịp để họ cảm tạ đất trời, cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu”, ông Thương cho biết thêm.
 
Gìn giữ và phát huy nét đẹp ở vùng biên

Việc gìn giữ, phát huy, lưu truyền, phổ biến những phong tục tập quán tốt đẹp về văn hóa dân gian, nghi lễ truyền thống của người Chứt, để làm sao từng bước đưa lễ hội trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng của dân tộc Việt Nam. Đó là khẳng định của lãnh đạo UBND huyện Hương Khê.

Sau hàng chục năm hòa nhập cộng đồng, người Chứt ở bản Rào Tre đã có cuộc sống mới, luôn được sự quan tâm, hỗ trợ, giúp đỡ của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào dân tộc Chứt ngày càng đổi mới và phát triển. Đồng bào dân tộc Chứt hiện có 61 hộ, 209 nhân khẩu, sinh sống trên địa bàn hai xã: Hương Liên, Hương Vĩnh. Tại bản Rào Tre, xã Hương Liên có 46 hộ, 156 nhân khẩu; Tại Bản Giàng II, xã Hương Vĩnh, có 15 hộ, 53 nhân khẩu.
 
Niềm vui lớn nhất đối với người Chứt hôm nay là tình trạng hôn nhân cận huyết đã gần như không còn. Thanh niên nam, nữ người Chứt đến tuổi dựng vợ gả chồng đã tìm hiểu và lập gia đình với người ngoài bản, ngoài dòng họ. Cuộc sống người Chứt đang dần ổn định bằng hoạt động sản xuất nông nghiệp lúa nước, bằng việc trồng cây gây rừng, bằng việc chăn nuôi. Nhiều thanh niên người Chứt được học hành đầy đủ đã đi làm ăn xa, để có cuộc sống khấm khá hơn…

Bà Hồ Thị Kiên, Trưởng bản Rào Tre, xã Hương Liên, huyện Hương Khê cho biết: "Người đồng bào dân tộc Chứt nhờ được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và các ban, ngành nên đã có ngày lễ Tết Lấp Lỗ và Tết Chăm Cha Bới nồng ấm, đầy đủ vật chất khiến ai nấy đều rất vui mừng. Với sự chung tay của cộng đồng, người Chứt luôn cố gắng đoàn kết, đùm bọc yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau trong việc phát triển kinh tế, giữ gìn nét văn hóa đặc trưng của dân tộc".