Độc đáo lễ hội cả làng mang nơm, lưới đi bắt cá ở Hà Tĩnh

Ngày 4/6, hàng ngàn người dân già trẻ, gái trai cùng nô nức dự lễ hội bắt cá Vực Rào tại xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân (tỉnh Hà Tĩnh).

Lễ hội đánh cá Vực Rào là một trong những lễ hội truyền thống "độc nhất" ở tỉnh Hà Tĩnh, mang đậm bản sắc văn hóa dân gian của người dân ở xã Xuân Viên và nhiều xã lân cận ở huyện Nghi Xuân.
  Từ sáng sớm, khi mặt trời vừa rạng cũng là lúc người dân khắp các địa phương ở tỉnh Hà Tĩnh và tỉnh Nghệ An đã nô nức tập trung về khu vực đầm Vực Rào tham dự lễ hội. Họ mang theo đủ các dụng cụ đánh bắt cá như nơm, đó, lưới…để hòa mình vào không gian lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân gian.

Theo các cụ cao niên ở làng, lễ hội đánh cá Vực Rào có từ lâu đời, được tổ chức mỗi năm một lần khi người dân trong vùng đã thu hoạch hết mùa màng.

Lễ hội này được tổ chức đều đặn hàng năm, mang tư tưởng khuyến nông, khuyến ngư, phát triển nông nghiệp nông thôn. Đồng thời, lễ hội cũng thắt chặt thêm tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng dân cư làng xã.
  Đầm Vực Rào – nơi được chọn để tổ chức lễ hội nằm dưới chân dãy núi Hồng Lĩnh. Nguồn nước ở đầm không chỉ là nơi cung cấp nước tưới cho hoa màu mà còn là nơi có nhiều loại cá nước ngọt sinh sống.

Đầm có chiều dài khoảng 2km với diện tích khoảng 30ha. Nơi đây là khu vực tập trung nhiều loài cá nước ngọt như: cá trắm, cá mè, cá rô, cá trôi, cá diếc, cá lóc, cá trê… Trước ngày tổ chức lễ hội đánh cá Vực Rào, mọi hoạt động đánh bắt cá tại khu vực đầm này đều bị nghiêm cấm triệt để nhằm tạo điều kiện cho cá sinh sống, phát triển.

Ngay sau khi thực hiện xong các nghi thức phần lễ, hàng ngàn người dân đủ các lứa tuổi, nam, nữ mang theo theo các loại dụng cụ thủ công như: nơm, vợt, rớ… lội xuống lòng đầm Vực Rào rộng lớn để đua nhau săn bắt cá.
  Không khí lễ hội ở quanh khu vực đầm Vực Rào luôn rất hào hứng, tưng bừng, náo nhiệt. Cả dưới lòng Vực Rào lẫn trên bờ, lúc nào cũng đầy ắp những tiếng nói, cười, hò hét rôm rả. Những người trực tiếp lội xuống Vực Rào để săn bắt cá, mặc dù ướt đẫm quần áo nhưng ai cũng vui vẻ, phấn khởi, nhất là những người bắt được nhiều cá.

Cùng con cháu ham gia vào lễ hội đánh cá, ông Nguyễn Hoàng Chương (70 tuổi) ở xã Xuân Viên, huyện Nghi Xuân cho biết, ngày thường không cho người dân đến đánh bắt cá ở đầm Vực. Chỉ đến ngày chính lễ, mọi người trong xã mới được xuống bắt cá.

Anh Hiệu (43 tuổi)- người dân ở xã Xuân An, huyện Nghi Xuân thức dậy từ sáng sớm, sau đó mang theo dụng cụ là chiếc nơm cùng với bao lưới dù đến khu vực đầm Vực Rào để tham dự lễ hội lúc tờ mờ sáng.
  Sau nhiều giờ lội dưới bùn dưới thời tiết nắng nóng, mồ hôi ướt đẫm, anh Hiệu đã may mắn bắt được khá nhiều cá trắm, cá mè, cá diếc…, trong đó có con cá trắm cân nặng hơn 2kg. "Năm nào cứ vào dịp này anh và gia đình đều đến đây tham dự lễ hội. Đây là lễ hội rất gần gũi, ý nghĩa, góp phần khơi dậy văn hóa truyền thống, tình đoàn kết trong cộng đồng. Từ khi lễ hội này được duy trì, bảo tồn, phát huy, bà con nhân dân trong và ngoài địa phương rất vui mừng, phấn khởi...", anh Hiệu phấn khởi nói.

Mỗi năm cứ đến những ngày cuối tháng 4, đầu tháng 5 Âm lịch, khi mùa màng đã thu hoạch hết, chính quyền địa phương cùng hàng ngàn người dân nơi đây tổ chức lễ hội đánh cá để cùng lưu giữ được những nét truyền thống của cha ông xưa để lại.
  Vào ngày diễn ra lễ hội, người đứng đầu làng và các bậc cao niên trong làng cho lập bàn thờ, hương đăng hoa quả cúng tế Thành Hoàng bản thổ tại ngôi miếu cạnh đầm Vực Rào.

Sau khi xong phần lễ, một hồi chiêng trống vang lên, đích thân người đứng đầu làng hú to một tiếng làm khẩu lệnh rồi cầm nơm lội xuống đầm úp cá đầu tiên. Ngay sau đó, mọi người cầm theo các dụng cụ thủ công ào ào lội xuống đầm Vực Rào để thi nhau săn bắt cá.

Tại lễ hội đánh cá Vực Rào, không chỉ là những người đàn ông, thanh niên trai tráng mà cả người già, trẻ nhỏ cũng đến đầm Vực để tham gia đánh cá. Lần lượt những người dùng nơm, vó sẽ được ưu tiên xuống đầm đánh cá trước, sau đó mới đến lượt người dùng lưới xuống bắt cá.
  Tất cả mọi người tuyệt đối được dùng điện hay kích để xuống bắt cá. Nếu ai bắt được con cá to thì vừa giơ cá lên cao, vừa hét lớn để mọi người ở trên bờ và dưới nước cùng hò hét theo, tán thưởng một cách hào hứng, nhiệt tình. Theo quan niệm, tại lễ hội, nếu người nào bắt được con cá to hoặc nhiều cá sẽ gặp nhiều điều may mắn, mùa màng bội thu, gia đình no ấm trong suốt năm ấy... Sau lễ hội, người nào bắt được con cá to nhất sẽ được ban tổ chức ban thưởng và con cá ấy sẽ được dùng để làm đồ cúng tế dâng lên Thành Hoàng làng.

Đây là lễ hội có lịch sử trên 300 năm, mang đậm bản sắc văn hóa dân gian của người dân địa phương. Nhiều năm nay, chính quyền địa phương và người dân nơi đây vẫn luôn có ý thức giữ gìn, duy trì, bảo tồn những nét đẹp căn bản của lễ hội đánh cá Vực Rào và thường chọn tổ chức vào ngày chủ nhật, khi công việc mùa màng đã thu hoạch xong nhằm để con em xa quê được về tham gia trải nghiệm.
 

Theo  Hoàng Trinh Báo Công thương