Nông dân Việt Nam xuất sắc "quá mệt mỏi" vì phải cạnh tranh với cá tầm giá rẻ từ Trung Quốc
Đó là lời than thở của anh Trần Chung Hưng, chủ trang trại nuôi cá tầm, cá hồi tại phường Ô Quý Hồ, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai (nay là phường Sa Pa) khi trò chuyện với PV Dân Việt.
Anh Hưng là một trong những hội viên nông dân đầu tiên ở Sa Pa phát triển thành công mô hình nuôi cá nước lạnh (cá tầm và cá hồi). Năm 2023, anh Hưng được Trung ương Hội NDVN bình chọn là 1 trong 100 nông dân tiêu biểu cả nước nhận danh hiệu “Nông dân Việt Nam xuất sắc 2023”.
Anh Hưng cho biết: "Năm ngoái, giá cá tầm bán tại trại còn được 180.000 - 200.000 đồng/kg, loại 2-2,5kg/con, nhưng từ đầu năm đến nay giá cá tầm liên tục sụt giảm, hiện chỉ còn 110.000-120.000 đồng/kg.
Với cá dưới 2kg thì chỉ còn 90.000 đồng/kg. Với mức giá này, trại của tôi vừa đạt điểm hoà vốn, song rất nhiều người nuôi quy mô nhỏ hơn đang bị thua lỗ".
Sở dĩ anh Hưng chưa bị lỗ là bởi anh có 2 nhà hàng tại Sa Pa, cũng là nơi tiêu thụ chính sản lượng cá tầm, cá hồi nuôi tại các trại cá của gia đình.
Lúc đông khách, thậm chí anh Hưng phải mua thêm cá tầm, cá hồi từ các trang trại nuôi trong tỉnh mới đủ phục vụ, nhưng hiện nay hàng loạt chủ trại không bán được cá, dẫn đến giá giảm sâu.
Theo anh Hưng, từ đầu năm đến nay cá tầm Trung Quốc được nhập khẩu chính ngạch với số lượng lớn, giá rẻ hơn, cạnh tranh trực tiếp với cá tầm nuôi trong nước.
"Giá thành nuôi cá tầm Trung Quốc chỉ khoảng 70.000 đồng/kg, do họ lai tạo nhiều giống cá tầm khác nhau để tạo ra giống cá tầm nhanh lớn, thời gian nuôi chỉ khoảng 9 tháng. Trong khi các cơ sở của Việt Nam thường phải nuôi ít nhất 1,5 năm mới đủ trọng lượng xuất bán. Vì vậy, một số doanh nghiệp đã nhập khẩu cá tầm nguồn gốc Trung Quốc rồi đưa về Lào Cai nuôi giữ, cách ly. Đáng nói là sau đó, cá tầm Trung Quốc lại được gắn "mác" cá tầm Sa Pa để dễ dàng đưa vào các nhà hàng, quán ăn tiêu thụ", anh Hưng nói.
Anh Trần Chung Hưng, phường Sa Pa, tỉnh Lào Cai là một trong những hội viên nông dân đầu tiên phát triển mô hình nuôi cá nước lạnh ở Sa Pa. Ảnh: Mùa Xuân.
Trò chuyện với PV Dân Việt, anh Trần Đức Sỹ, một người đang sở hữu 27 ao nuôi cá nước lạnh, sản lượng 60 tấn ở xã Ngũ Chỉ Sơn (Lào Cai) thở dài nói: "Giá cá tầm đang từ 170.000 - 180.000 đồng/kg, hiện giảm chỉ còn 110.000 đồng/kg, ấy vậy mà tôi gọi mấy khách hàng ở Hà Nội họ vẫn không lên bắt cá. Họ nói, giá cá tầm Trung Quốc ở Hà Nội chỉ 110.000 đồng/kg thì lên Lào Cai làm gì cho tốn kém".
Cá tầm nuôi tại Sa Pa thường phải nuôi 1,5 năm mới đủ trọng lượng xuất bán. Ảnh: Thức Mai
Anh Sỹ cho biết, nhờ nghề nuôi cá nước lạnh mà nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số ở Lào Cai thoát nghèo, vươn lên khấm khá. Bản thân anh Sỹ có 6 năm trong nghề nuôi cá hồi, khai thác nguồn nước từ suối Can Hồ Mông để nuôi cá. Đây cũng là nguồn chung cung cấp nước cho 29 cơ sở nuôi cá khác (không tính các hộ nuôi quy mô nhỏ). Do con cá hồi rất nhạy cảm với sự thay đổi nguồn nước nên anh đã chuyển sang nuôi cá tầm. Chưa được bao lâu thì phải đối mặt với giá cả thất thường và sự cạnh tranh gay gắt với cá tầm Trung Quốc.
"Đây cũng đang là khó khăn chung của hơn 100 hộ nuôi cá ở Ngũ Chỉ Sơn - nơi được coi là nuôi cá nước lạnh nhiều nhất các tỉnh phía Bắc. Nhiều hộ nuôi nhỏ lẻ, vay mượn để đầu tư, giờ đã phải "bán tống bán tháo" hoặc vay thêm ngân hàng để tiếp tục cuộc chơi", anh Sỹ cho biết thêm.
Cá tầm dễ mẫn cảm với sự thay đổi của thời tiết, chết rải rác trong ao. Ảnh: baolaocai
Cũng theo anh Trần Đức Sỹ, để xây dựng cơ sở nuôi cá nước lạnh như hiện nay, gia đình anh cũng phải vay vốn đầu tư cả chục tỷ đồng.
"Nếu tình hình này kéo dài, chúng tôi sẽ bị thua lỗ nghiêm trọng, phải cho cá ăn sổ đỏ thôi", anh Sỹ than và đề xuất cơ quan chức năng liên quan nghiên cứu giải pháp kiểm soát chặt chẽ hơn nguồn gốc cá tiêu thụ trong nước, bằng cách gắn mã truy xuất, hoặc kẹp chì lên thân mỗi con cá.
Không trụ nổi, nhiều người nuôi cá rời HTX, bán trại
Chị Phạm Thị Mai, chủ hộ kinh doanh cá nước lạnh Thức Mai ở xã Ngũ Chỉ Sơn (Lào Cai) cho biết với giá bán như hiện nay, người nuôi cá tầm đang bị lỗ khoảng 20.000 – 30.000 đồng/kg, chưa kể chi phí hao hụt và thức ăn tăng cao. Cá tầm là loại cá đặc biệt, nếu ngừng cho ăn sẽ bị teo lại, khiến người nông dân không thể cắt giảm chi phí thức ăn dù giá cá xuống thấp.

Một góc trại cá nước lạnh của gia đình chị Phạm Thị Mai ở xã Ngũ Chỉ Sơn, tỉnh Lào Cai. Ảnh: NVCC
Chế biến ruốc cá hồi, ruốc cá tầm tại trang trại của gia đình chị Phạm Thị Mai. Ảnh: NVCC
Theo chị Mai, cá tầm Trung Quốc nhập khẩu chính ngạch lô lớn vào Việt Nam, có đầy đủ giấy tờ, nhưng khi về đến thị trường nội địa thường được người buôn "xé nhỏ" lô hàng và dán mác "cá tầm Sa Pa" hoặc "cá tầm Việt". Các nhà hàng ở Hà Nội và các thành phố lớn thì "thích" nhập cá Trung Quốc vì giá rẻ hơn, khiến cá tươi của Việt Nam khó tiêu thụ.
"Dù cá tầm Trung Quốc khi ăn có thể tanh và nhão hơn so với cá Việt Nam, nhưng chúng được nuôi với kích thước lớn hơn (từ 2-6kg so với 1-3kg của cá Việt Nam) và được chế biến theo công nghệ bắt chước chất lượng thịt cá Việt Nam, khiến việc cạnh tranh càng thêm khó khăn. Bản thân cơ sở của tôi nuôi cá tại Sa Pa, nhưng không thể bán được hàng trên đất Sa Pa mà phải đưa cá tươi sống sang Mộc Châu (Sơn La) để tiêu thụ", chị Mai nói.
Theo chị Mai, tình trạng này diễn ra rất phổ biến, khiến người tiêu dùng trong nước không thể phân biệt được nguồn gốc cá.
"Người mua là thiệt nhất, bởi không hề có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ con cá, người bán thích nói là con cá gì thì nói chả làm gì được. Do đó, chúng tôi kiến nghị nhà nước cần có biện pháp quản lý, theo dõi để cá tầm Trung Quốc và cá tầm Việt Nam không bị lẫn lộn trên thị trường", chị Mai nói.
Được biết, năm 2020, vợ chồng chị Mai là những người đã đứng ra thành lập HTX nuôi và chế biến thủy sản nước lạnh cá hồi cá tầm Sa Pa Thức Mai, với 7 thành viên. Mong muốn của chị là xây dựng một thương hiệu tập thể, tạo ra sản phẩm sạch, chất lượng, mang lại nguồn thu nhập cao cho các thành viên, từ đó góp phần làm thay đổi diện mạo vùng quê nghèo miền núi.
"Điều đáng buồn là sau một thời gian sản xuất không hiệu quả, bị thua lỗ, mọi người lần lượt rút khỏi HTX, bán trang trại cho người khác, chỉ còn mình tôi gắn bó với con cá nước lạnh. Bản thân tôi vẫn hàng ngày xoay sở tìm hướng đi cho con cá tầm, cá hồi bằng cách chế biến sâu thành ruốc cá, chả cá, xúc xích, cá hun khói..., song việc này đòi hỏi kỹ thuật cao, vốn đầu tư lớn, sản lượng tiêu thụ còn ít do chưa xây dựng được thương hiệu", chị Mai chia sẻ.