Về thăm khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du

Nguyễn Du, tự Tố Như, hiệu Thanh Hiên, quê làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh). Là một trong những Danh nhân văn hóa thế giới. Ông đã để lại cho dân tộc Việt Nam và cho nhân loại trước tác bất hủ: Truyện Kiều.

Năm 1960, Giáo sư Lê Thước (1891-1976) công tác tại vụ Bảo tồn Bảo tàng được Bộ Văn hóa giao trực tiếp nghiên cứu, khảo sát xây dựng hồ sơ khoa học di tích nhà thờ, mộ Nguyễn Du và các di tích liên quan đến họ Nguyễn - Tiên Điền để trình xếp hạng di tich quốc gia.

Tháng 4/1962, Bộ Văn hóa công nhận nhà thờ và phần mộ Nguyễn Du là di tích quốc gia tại Quyết định số 313/QĐ. Năm 1964, tại Béc Lin (Cộng hoà dân chủ Đức), Hội đồng Hoà Bình thế giới đã ra Quyết nghị lấy năm 1965 là năm kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du trên toàn thế giới cùng với 8 danh nhân khác đã có công đóng góp lớn cho nền văn hoá nhân loại. Ngày 26/10/1965, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam có chỉ thị số 112/ CT-TW về kỷ niệm 200 năm ngày sinh của nhà thơ Nguyễn Du.Trên tinh thần đó, khu di tích Nguyễn Du được quy hoạch tại xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh).

Năm 1965, trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, chiến tranh hết sức ác liệt nhưng cùng với Quyết nghị Kỷ niệm 200 năm Ngày sinh Nguyễn Du của Hội đồng hòa bình Thế giới, Đảng và Nhà nước ta đã chỉ đạo tổ chức kỷ niệm ngày sinh của Đại thi hào trọng thể, rộng khắp, Ban Chấp hành Trung ương Đảng lao động Việt Nam (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) đã có Chỉ thị số 112-CT/TW ngày 26/10/1965 “Về việc kỷ niệm Nguyễn Du”. Đó là cột mốc lớn trong việc nghiên cứu, đánh giá và khẳng định, tôn vinh Nguyễn Du và Truyện Kiều. Từ đó các hoạt động nghiên cứu, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa, văn học của Nguyễn Du tiếp tục được tiến hành và thu nhiều kết quả mới.

Quá trình phát triển đến nay di tích Nguyễn Du đã là một quần thể bao gồm nhiều hạng mục liên quan đến cuộc đời sự nghiệp Đại thi hào Nguyễn Du và họ Nguyễn - Tiên Điền làm rung động, thu hút, đón tiếp hàng vạn du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, học tập, nghiên cứu.

Vườn cũ của Đại thi hào Nguyễn Du: thuộc Giáp tiền, thôn Lương Năng, làng Tiên Điền, nơi Nguyễn Du ở trong thời gian từ sau khi ở quê vợ Thái Bình trở về và cũng là nơi nghĩ dưỡng trong thời gian làm quan cho triều đình Huế. Ngôi nhà cũ có nhà chính, nhà ngang làm bằng gỗ, ba gian lợp ngói, sau khi Đại thi hào mất, ngôi nhà được làm nhà thờ. Năm 1934 -1935 bị hỏng, năm 1940, Hội Khai trí Tiến Đức xây đền thờ Nguyễn Du trong vườn cũ của họ Nguyễn tại thôn Hồng Lam (nhà thờ hiện nay). Khu vườn cũ hiện nằm trong khuôn viên sân trường Tiểu học Tiên Điền, nơi đây còn dấu tích gốc đại, tương truyền do Nguyễn Du trồng.

Bảo tàng Nguyễn Du: Năm 1965, thực hiện chỉ thị của BCH Đảng Lao động Việt Nam về kỷ niệm 200 năm ngày sinh của nhà thơ Nguyễn Du, ngôi đình Chợ Trổ được chuyển từ ĐứcThọ về để làm nơi trưng bày một số hình ảnh, hiện vật liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp của nhà thơ và dòng họ Nguyễn Tiên Điền. Năm 2000, công trình Trung tâm văn hoá Nguyễn Du được xây dựng trong khuôn viên với các hạng mục: Tượng Nguyễn Du bằng đồng, bảo tàng Nguyễn Du, phòng thư viện, phòng hội thảo. Nhà trưng bày được chuyển từ đình Chợ Trổ về nhà hai tầng, diện tích trưng bày trên 400 m2, trưng bày gần 1000 tài liệu, hiện vật liên quan đền cuộc đời, sự nghiệp của Đại thi hào Nguyễn Du và dòng họ Nguyễn Tiên Điền.

Cũng thời gian đó, năm 2002, trước yêu cầu phát triển, UBND tỉnh đã ra Quyết định thành lập Ban quản lý di tích Nguyễn Du. Sau khi ra đời, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Sở Văn hoá, Thông tin (nay là Sở VH,TT&DL Hà Tĩnh), Ban QLDT tiếp tục sưu tầm được nhiều tài liệu, hiện vật quý liên quan đến dòng họ Nguyễn - Tiên Điền và cuộc đời, sự nghiệp của Đại thi hào Nguyễn Du, nhiều tư liệu, hiện vật, ấn phẩm quý như: bản kiều cổ nhất khắc in năm 1866, cuốn Truyện Kiều viết theo lối thư pháp (độc bản), thư pháp truyện kiều dài nhất Việt Nam (độc bản), bộ sưu tập Truyện Kiều xuất bản bằng các thứ tiếng, Truyền Kiều chép tay bằng chữ Nôm, sưu tập các ấn phẩm viết về Nguyễn Du, luận án đại học, sau đại học, luận án tiến sỹ của học sinh, sinh viên, nghiên cứu sinh trong và quốc tế đã được trưng bày, giới thiệu với du khách trong và ngoài nước...

Năm 2010, kỷ niệm 245 (1765-2010) năm ngày sinh, 190 năm năm mất của Đại thi hào Nguyễn Du, (1820 - 2010) Chính phủ đã đưa hoạt động kỷ niệm Nguyễn Du vào trong chuỗi các hoạt động của Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Với vai trò, ý nghĩa của Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du, ngày 27/9/2012, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 1419/QĐ-TTg công nhận Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du là Di tích quốc gia đặc biệt

Cùng với việc được xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt, ngày 20/12/2013 chính phủ có Quyết định 2542/QĐ-TTg phê duyệt nhiệm vụ Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo Khu lưu niệm Nguyễn Du với định hướng: Bảo tồn, tôn tạo, phát huy các giá trị của Khu lưu niệm Nguyễn Du đáp ứng các chức năng cơ bản của du lịch văn hóa, gắn với việc phát huy giá trị di tích một cách hiệu quả và bền vững về mọi mặt mà trong đó bảo tồn phát huy giá trị thi ca của Đại thi hào Nguyễn Du là giá trị văn hóa lớn được kết tinh từ tinh hoa văn hóa của quê hương Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh và là của cả dân tộc Việt Nam;

Phát triển khu vực quy hoạch cùng với hoạch định các tuyến du lịch liên kết, tạo không gian tôn vinh các giá trị lịch sử-văn hóa và truyền thống của Tiên Điền, quê hương Đại thi hào Nguyễn Du. Nâng cao vai trò cộng đồng trong việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tich Nguyễn Du với hướng phát triển đô thị mới có tính chất của một đô thị sinh thái - văn hóa - du lịch;

Xây dựng, nâng cấp Khu lưu niệm Nguyễn Du thành địa chỉ văn hóa - du lịch hấp dẫn có tính trọng điểm trong hệ thống các điểm du lịch văn hóa của quốc gia và khu vực...Xây dựng vùng Tiên Điền - Nghi Xuân với trọng điểm Khu văn hóa du lịch Nguyễn Du có sức hút mạnh mẽ, tạo thành nhân tố phát triển kinh tế - xã hội của Nghi Xuân và nơi đây sẽ là yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển văn hóa - du lịch của tỉnh Hà Tĩnh...

Với những đóng góp lớn lao của Đại thi hào làm rạng danh nền văn hóa, văn học Việt Nam trên trường quốc tế, ngày 25/10/2013, tại kỳ họp lần thứ 37 của Đại Hội đồng tổ chức Giáo dục Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) họp ở Pari đã chính thức thông qua Nghị quyết 37C/15 về việc tổ chức các Lễ kỷ niệm với sự tham gia của UNESCO trong niên độ 2014-2015, trong đó có nội dung tổ chức Lễ kỷ niệm lần thứ 250 năm Ngày sinh Nguyễn Du, Đại thi hào của Việt Nam vào năm 2015. Ngày 15/8/2014, Văn phòng Ban chấp hành Trung ương Đảng có công văn số 8467- CV/VPTW về việc tổ chức Lễ kỷ niệm cấp quốc gia 250 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du, trong đó nêu rõ “Đồng ý chủ trương tổ chức Lễ kỷ niệm cấp quốc gia 250 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du - Danh nhân văn hóa Thế giới trong năm 2015. Tỉnh Hà Tĩnh chủ trì tổ chức lễ Kỷ niệm”.

Cuối năm 2015, các hoạt động kỷ niệm 250 năm ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du đã được tổ chức long trọng ở Hà Tĩnh. Nhờ làm tốt công tác chuẩn bị nên Lễ kỷ niệm và Chương trình nghệ thuật “Tiếng thơ ai động đất trời” đảm bảo các mặt nội dung, hình thức, an toàn tuyệt đối; tạo được sức lan tỏa sâu rộng nhân lên niềm tự hào dân tộc, đồng thời quảng bá truyền thống văn hóa và hình ảnh quê hương Hà Tĩnh đối với nhân dân trong cả nước và bạn bè quốc tế.

Hiện nay, Hà Tĩnh đang cùng các đơn vị liên quan khẩn trương hoàn thành Quy hoạch tổng thể Khu Văn hoá - Du lịch Nguyễn Du trình Bộ VH,TT&DL và Chính phủ phê duyệt triển khai trong những năm tiếp theo để nâng cấp, xây dựng Di tích Quốc gia đặc biệt Khu Lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du - Danh nhân Văn hóa Thế giới xứng tầm với những cống hiến của Đại thi hào.