Hóa chất súc rửa có thể là nguyên nhân khiến cá chết

Điều này hoàn toàn trùng khớp khi theo ghi nhận của các cơ quan chức năng, các loại cá chết tại ven biển miền Trung trong thời gian qua chủ yếu là các loài cá ở tầng nước sâu. "Điều trùng hợp này là lý do để chúng ta dồn nghi vấn vào các hóa chất tẩy rửa đường ống và thụ động hóa bề mặt kim loại", chuyên gia này cho hay.

Cá chết trôi dạt vào các vách đá ven biển.

Phân tích kỹ hơn, chuyên gia này cũng cho rằng, nếu chỉ là các chất hoạt động bề mặt để tẩy rửa dầu và chất diệt vi sinh thông thường thì sẽ có tỷ trọng gần bằng nước biển nên dễ bị pha loãng và phân tán trong môi trường biển, do vậy rất khó đủ nồng độ để làm cá chết.

Trong khi đó, các kim loại nặng từ quá trình tẩy rửa và thụ động hóa bề mặt nếu bị xả ra biển sẽ tập trung và ít bị phân tán, khiến nồng độ lên cao và trở thành độc tố giết chết cá.

Vị chuyên gia này cũng loại trừ nguyên nhân cá chết hàng loạt do thiếu oxy vì chất hữu cơ phân hủy. “Ngoài biển rộng mênh mông, sóng gió liên tục, làm gì có chuyện thiếu oxy mà cá chết được”, chuyên gia này khẳng định.

Từ đó, vị chuyên gia này kiến nghị, việc truy tìm độc tố gây ra cá chết nên tập trung vào chỉ tiêu các hóa chất được dùng để tẩy rửa đường ống và thụ động hóa bề mặt kim loại cũng như sản phẩm của quá trình này trong dạ dày cá hay nước biển (phần dưới đáy) tại nơi cá bị chết.

Chi phí xử lý đắt, đổ ra môi trường là điều dễ hiểu

Từ góc độ chuyên môn, chuyên gia này cho biết, việc xử lý kim loại ra khỏi nước thải là rất khó, nếu muốn xử lý đạt chuẩn trước khi thải thì chi phí xử lý là rất cao.

"Thông thường, để loại 1 mg/l kim loại ra khỏi hệ thống thường mất khoảng 10-20 mg/l hóa chất xử lý. Trong khi đó trong quá trình tẩy rửa và thụ hóa bề mặt, hàm lượng kim loại trong nước xả là hàng hàng trăm mg/l, do đó, muốn xử lý triệt để chi phí sẽ đội lên rất cao. Vì vậy các nhà máy luôn tìm cách đẩy nước thải này ra môi trường bằng cách này hoặc cách khác", chuyên gia này khẳng định.

Ngoài vấn đề kinh phí, việc các hệ thống xử lý nước thải của  nhà máy chưa sẵn sàng trong giai đoạn chuẩn bị vận hành cũng là nguyên nhân khiến các nhà máy này tìm cách đổ nước thải của quá trình tẩy rửa và thụ động hóa bệ mặt thẳng ra môi trường mà không qua xử lý.

Theo chuyên gia này, nếu vận hành bình thường thì thường nồng độ hóa chất sử dụng rất thấp và hệ thống xử lý nước thải đã được thiết kế để có thể xử lý được các chất thải này. Tuy nhiên, khi tẩy rửa bề mặt và thụ động hóa bề mặt kim loại trước vận hành sẽ phải sử dụng hàm lượng (hóa chất) cao gấp nhiều lần.

Xác cá nằm phơi trên cát.

“Thường là trong giai đoạn này hệ thống xử lý nước thải của các nhà máy chưa sẵn sàng cho việc xử lý lượng lớn này nên họ thường tìm cách đổ ra môi trường”, chuyên gia này cho biết. “Các nhà máy không nằm trong khu công nghiệp tập trung, không có nơi xử lý giúp trong giai đoạn đầu thì việc họ đổ ra môi trường là dễ hiểu”.

Cũng theo chuyên gia này, để kiểm tra một nhà máy có thải những chất này ra biển hay không thì phải có được các số liệu: Thời điểm tiến hành tẩy rửa và thụ động hóa, lượng hóa chất tiêu thụ là bao nhiêu, thể tích nước đã dùng để tẩy rửa và thụ động là bao nhiêu, họ đã xử lý bằng phương pháp nào để đạt được các chỉ tiêu nước thải công nghiệp ra môi trường,…

Liên quan tới nguyên nhân cá chết hàng loạt trên bờ biển các tỉnh miền Trung, tại cuộc họp hôm 23/4 tại Hà Tĩnh, đại diện 2 Bộ (TN&MT và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cùng 4 tỉnh (Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế) đã kết luận, cá chết là do độc tố mạnh.

Trong khi đó, thông tin từ Hải quan cho biết, công ty Formosa Hà Tĩnh đã tiến hành nhập khoảng 300 tấn hóa chất về Việt Nam. Trong các hóa chất này, có nhiều hóa chất được sử dụng để tẩy rửa đường ống.  

Trước đó, trao đổi với báo chí, đại diện Formosa cho biết, công ty này đã tiến hành súc rửa đường ống vài lần song không báo cáo vì "không biết quy định" dù trước đó, Bộ Tài nguyên Môi trường đã quy định rõ điều này khi phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường do Formosa trình.

Đại diện công ty này cũng khẳng định, nước thải phát sinh sau tẩy rửa sẽ được xử lý qua trạm xử lý nước thải công nghiệp, sau đó mới thải qua hệ thống quan trắc tự động. Đảm bảo các tiêu chuẩn thì mới thải ra biển.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ TN&MT Võ Tuấn Nhân cho biết, mặc dù Sở TN&MT Hà Tĩnh là cơ quan giám sát trạm quan trắc tự động của Formosa, song hiện nay Hà Tĩnh vẫn chưa có hệ thống máy báo kết quả quan trắc tự động.

Bên cạnh đó, các chuyên gia môi trường cũng cho rằng, các trạm quan trắc tự động cũng chỉ quan trắc được những chỉ tiêu cơ bản chứ không thể quan trắc được các độc tố có thể gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt.