Vi phạm tác quyền nhiếp ảnh: Khó quản bằng quy tắc đạo đức làm nghề

Ngày 15-7, 2 cuốn sách ảnh "Hà Tĩnh quê hương tôi” đứng tên ông Ngô Sỹ Ngọ - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Thành Sen đã bị xử lý ở cấp Hội trung ương vì vi phạm tác quyền nghiêm trọng. Đồng thời Hội NSNAVN cũng đề nghị Hội Văn học Nghệ thuật Hà Tĩnh có hình thức xử lý kỷ luật với ông Ngô Sỹ Ngọ. Ông Phạm Văn Tý, Phó Chủ tịch Hội NSNAVN khẳng định đã làm rõ trách nhiệm của các tập thể, cá nhân liên quan đến việc in 2 cuốn sách có chung tiêu đề "Hà Tĩnh quê hương tôi”. Cụ thể, ông Ngô Sỹ Ngọ đã vi phạm quy tắc đạo đức nghề nghiệp. Cá nhân ông Ngọ cũng đã thừa nhận sai phạm của mình và hứa sẽ sửa sai. Đầu năm 2013, ông Ngô Sỹ Ngọ đã làm cuốn sách ảnh "Hà Tĩnh quê hương tôi” với 250 bức ảnh, trong đó có trên 100 bức ảnh của 16 tác giả được ông Ngọ lấy đem in không ghi tên tác giả và không được sự đồng tình của các tác giả. Cuốn sách của ông Ngọ tập hợp các bức ảnh của nhiều tác giả khác nhau nhưng ngoài bìa chỉ đề tên tác giả Ngô Sỹ Ngọ, in thành sách đem bán rộng rãi. Trước đó, cuốn sách ảnh cùng tên "Hà Tĩnh quê hương tôi” của ông Ngọ giới thiệu 180 bức ảnh của 21 tác giả đều là thành viên Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Thành Sen nhưng cũng không xin ý kiến và không đề tên tác giả ở một số ảnh. Những vi phạm của ông Ngọ khiến nhiều tác giả bức xúc và họ đã viết đơn kiện ông Ngọ vi phạm bản quyền. Được biết, Sở VH,TT &DL, Hội Văn học Nghệ thuật Hà Tĩnh đã có công văn yêu cầu ông Ngô Sỹ Ngọ  xin lỗi công khai, chi trả nhuận bút và các quyền lợi vật chất khác cho các tác giả vì đã vi phạm luật Sở hữu trí tuệ nhưng ông Ngọ phớt lờ yêu cầu của cơ quan quản lý.

Có thể nói, vi phạm của ông Ngọ cũng tương tự những lỗi trong hoạt động nhiếp ảnh thời gian qua với các vụ "đạo” ảnh, "đạo” ý tưởng. Với hình thức vi phạm mang nặng cảm tính: Cho ảnh, nhờ bấm máy, dùng ảnh không xin phép tác giả... Và cho đến lúc, một trong những sáng tác "chắp vá” ấy chẳng may ăn giải, hoặc những cuốn sách ảnh phát hành rộng khắp thì những vụ tranh chấp, kiện tụng mới khiến cả Ban giám khảo cũng như công chúng "té ngửa”. Như  trong tháng 5 vừa qua là trường hợp vi phạm tác quyền của bức ảnh đoạt huy chương Vàng (HCV) Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Bắc Trung Bộ 2013. Tác phẩm có tên "Lễ hội khất thực Chùa Huyền Không”, đề tên tác giả Đỗ Văn Tri (Hội viên Hội NSNA Thừa Thiên-Huế). Sau đó, ông Tri đã bị thu hồi HCV vì bức ảnh này là do ông Nguyễn Xuân Hữu Tâm bấm máy từ máy ảnh của ông Nguyễn Hữu Tài, nhưng ông Tài lại cho ông Tri sử dụng bức ảnh trên. Tiếp đó, tác phẩm "Những bàn tay làm ra ánh sáng”, đoạt giải Nhất cuộc thi ảnh "Đẹp và chưa đẹp trong cuộc sống thường nhật” đề tên tác giả Nguyễn Tất Lộc cũng bị tước HCV do ông Ngụy Hoàng Sơn mới là người chụp bức ảnh này. Ngay trong đầu tháng 7, tác giả Nguyễn Kim Tuấn cũng phải mang trả BTC cuộc thi ảnh "Phú Yên - Đất nước - Con người năm 2012” giải Nhì và 1,5 triệu đồng tiền thưởng. Vì ông Tuấn đã ghép các bức ảnh chụp cảnh sản xuất kẹo mè ở Phú Yên và Quảng Ngãi với nhau để tạo thành một tác phẩm… 

Trở lại với vụ phát hiện vi phạm gần nhất của ông Ngô Sỹ Ngọ, có thể thấy soi từ bộ quy tắc đạo đức nghề nhiếp ảnh với hình thức cao nhất là khai trừ khỏi Hội xem ra vẫn chưa đủ sức răn đe. Mà ngoài quy tắc thì rất cần có sự quản lý bằng Luật Sở hữu trí tuệ, bởi lâu nay các quy tắc, quy chế của các Hội vẫn chỉ xử lý nương nhẹ, nghiêng về tình.