Khẩn trương khắc phục sự cố môi trường tại các tỉnh ven biển miền Trung

Formosa xả thải chất độc

17h ngày 30/6, Chính phủ tổ chức cuộc họp báo chuyên đề thông tin về nguyên nhân về sự cố môi trường xảy ra tại khu vực biển miền Trung trong thời gian qua. Chủ trì cuộc họp báo là Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng. Tham dự còn có lãnh đạo các bộ Thông tin và Truyền thông, Tài nguyên và Môi trường, Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, tùy viên các đại sứ quán.

Thông tin tới báo giới trong nước và quốc tế Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết, để tìm nguyên nhân sự cố môi trường khiến cá chết, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ trì, phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, các bộ ngành liên quan, huy động trên 100 chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành từ 30 cơ quan trong và ngoài nước tổ chức thu thập, phân tích dữ liệu, có sự phản biện độc lập của các chuyên gia quốc tế.

Nước xả thải của Formosa Hà Tĩnh. Ảnh: Đức Hùng

Các nhà khoa học xác định có nguồn thải lớn xuất phát từ khu vực Vũng Áng, tỉnh Hà Tĩnh, chứa độc tố như phenol, xyanua, kết hợp với hydroxit sắt, tạo thành một dạng phức hỗn hợp có tỷ trọng lớn hơn nước biển, theo dòng hải lưu di chuyển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế. Hỗn hợp này là nguyên nhân làm hải sản và sinh vật biển chết hàng loạt, nhất là ở tầng đáy.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì, phối hợp với các bộ ngành, địa phương tổ chức rà soát các nguồn thải; thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước với sự tham gia của các cán bộ, chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành. Kết quả là đã phát hiện Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà tĩnh (FHS) có một số hành vi vi phạm. Những sự cố xảy ra trong quá trình vận hành thử nghiệm của FHS đã dẫn đến nước thải từ Công ty xả ra biển có chứa các độc tố phenol, xyanua, hydroxit sắt vượt quá mức cho phép.

“Từ các căn cứ nêu trên, các bộ ngành, cơ quan chức năng có liên quan đã thẩm định kỹ lưỡng, tham vấn nhiều nhà khoa học trong, ngoài nước và kết luận: những vi phạm và sự cố trong quá trình thi công, vận hành thử nghiệm tổ hợp nhà máy của Công ty Formosa Hà Tĩnh là nguyên nhân gây ô nhiêm môi trường biển nghiêm trọng, làm hải sản chết bất thường tại 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế trong tháng 4 vừa qua”, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nói.

Theo Bộ trưởng Dũng, với những chứng cứ khách quan, khoa học, tỉnh Hà Tĩnh và các bộ ngành khác có liên quan đã nhiều lần làm việc với Tập đoàn Formosa Đài Loan, công ty mẹ của Formosa Hà Tĩnh. Ngày 28/6/2016, Công ty Formosa Hà Tĩnh đã nhận trách nhiệm về việc gây ra sự cố môi trường, làm hải sản chết hàng loạt tại 4 tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế trong thời gian vừa qua, đồng thời cam kết 5 vấn đề, cụ thể như sau:

Thứ nhất, công khai xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam vì để xảy ra sự cố môi trường nghiêm trọng.

Thứ hai, thực hiện việc bồi thường thiệt hại kinh tế cho người dân và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp; bồi thường xử lý ô nhiễm và phục hồi môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung của Việt Nam với tổng số tiền tương đương trên 11.500 tỷ đồng (500 triệu USD).

Thứ ba, khắc phục triệt để các tồn tại, hạn chế của hệ thống xử lý chất thải, nước thải, hoàn thiện công nghệ sản xuất, đảm bảo xử lý triệt để các chất thải độc hại trước khi thải ra môi trường theo yêu cầu của các cơ quan quản lý nhà nước của Trung ương và tỉnh Hà Tĩnh để không tái diễn sự cố môi trường như đã xảy ra.

Thứ tư, phối hợp với các bộ, ngành của Việt Nam và các tỉnh miền Trung xây dựng các giải pháp đồng bộ để kiểm soát môi trường biển miền Trung bảo đảm phòng, chống ô nhiễm, không để xảy ra sự cố môi trường tương tự để tạo niềm tin với người dân Việt Nam và quốc tế.

Thứ năm, thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết nói trên, không để tái diễn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước; nếu vi phạm thì sẽ chịu các chế tài theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Theo Bộ trưởng Dũng, Thủ tướng đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương liên quan tiếp tục triển khai khẩn trương và đồng bộ các giải pháp như: thực hiện ngay công tác bồi thường thiệt hại, hỗ trợ chuyển đổi nghề cho người dân; tăng cường giữ gìn an ninh, trật tự xã hội, bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân; làm rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật những tổ chức, cá nhân sai phạm liên quan đến sự cố môi trường tại các tỉnh miền Trung.

"Chính phủ hoan nghênh thái độ và dư luận Đài Loan đã tỏ rõ quan điểm ủng hộ Chính phủ Việt Nam xử lý nghiêm sai phạm, yêu cầu phía Formosa hợp tác để xử lý vụ việc", ông Dũng nói.

Chủ tịch Formosa cúi đầu xin lỗi

Trong cuộc họp báo, Chính phủ đã chiếu video tập thể lãnh đạo Formosa Hà Tĩnh thừa nhận lỗi. Trong video dài khoảng 5 phút, thay mặt ban lãnh đạo công ty cùng hơn 6.300 cán bộ, nhân viên, ông Trần Nguyên Thành, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh, đã có bài phát biểu.

Ông Trần Nguyên Thành - Chủ tịch Hội đồng quản trị Formosa (áo đen) cùng 6 đại diện khác cúi đầu xin lỗi Chính phủ và nhân dân Việt Nam vì sự cố hải sản chết ở miền Trung

"Trong quá trình vận hành thử của công ty và qua kết quả kiểm tra nghiên cứu, đánh giá của Đoàn kiểm tra liên ngành cho thấy sự cố đã xảy ra trong nhà máy là nguyên nhân gây ra sự cố môi trường làm hải sản chết hàng loạt tại 4 tỉnh miền Trung Việt Nam. Công ty xin nhận trách nhiệm và thành thật xin lỗi nhân dân Việt Nam, đặc biệt là nhân dân 4 tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế", ông Thành nói.

Chủ tịch Formosa Hà Tĩnh xin lỗi Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Việt Nam vì gây ra sự cố môi trường thời gian qua, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống sản xuất, việc làm của người dân và môi trường 4 tỉnh miền Trung. "Chúng tôi xin cam kết thực hiện bồi thường thiệt hại về kinh tế cho người dân, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, bồi thường xử lý ô nhiễm, phục hồi môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung", Chủ tịch Formosa nhấn mạnh và khẳng định cam kết khắc phục triệt để tồn tại của hệ thống xử lý chất thải, hoàn thiện công nghệ của nhà máy theo yêu cầu của Việt Nam và UBND Hà Tĩnh.

"Chúng tôi xin cam kết thực hiện đúng và đầy đủ các cam kết với Chính phủ liên quan đến vụ việc này và cam kết không tái diễn các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước của Việt Nam. Chúng tôi mong rằng bằng sự chân thành từ trái tim, sự nỗ lực tối đa trong giải quyết sự cố, chúng tôi sẽ nhận được sự cảm thông của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam", ông Thành kết thúc bài phát biểu và cùng 6 thành viên lãnh đạo Formosa Hà Tĩnh đứng lên cúi đầu xin lỗi.

Liên quan đến vụ cá chết, đây là lần thứ hai lãnh đạo Formosa cúi đầu xin lỗi người dân Việt Nam. Lần đầu tiên trước phát ngôn "chọn cá tôm hay công nghiệp thép" của ông Chu Xuân Phàm, nguyên Phó phòng Đối ngoại Tập đoàn Formosa Việt Nam, lãnh đạo công ty đã họp báo và cúi đầu xin lỗi.

Lên kế hoạch sử dụng 11.500 tỷ đền bù của Formosa

Sáng 1/7, trong khuôn khổ phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 6 (họp trực tuyến với các địa phương), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết, tại cuộc họp báo quốc tế, các cơ quan chức năng đã nói đến nguyên nhân, giải pháp và quá trình đấu tranh để xác định thủ phạm, buộc Formosa nhận trách nhiệm và chấp nhận bồi thường về việc đã gây ra. Thủ tướng nhận định, các cơ quan đã thực hiện thành công chủ trương, chỉ đạo của Bộ Chính trị, của Thủ tướng Chính phủ.

Cá chết trôi dạt vào bờ biển miền Trung

“Do chúng ta đấu tranh có bài bản, khoa học, đảm bảo chứng lý nên Formosa đã phải nhận trách nhiệm và chấp nhận bồi thường. Thật sự là chúng tôi đã phải tính toán rất kỹ. Kết quả đạt được là từ thái độ bình tĩnh, phương pháp tiến hành khoa học, khách quan, cẩn trọng của các cấp lãnh đạo và các nhà khoa học nói chung. Tôi đánh giá cao sự cố gắng nỗ lực của rất nhiều bộ, ngành, cơ quan chức năng” – Thủ tướng nói.

Về việc sử dụng khoản tiền 500 triệu USD (tương đương 11.500 tỷ đồng) phía Formosa đã cam kết đền bù thiệt hại do gây ra sự cố môi trường nghiêm trọng tại miền Trung, Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn dự thảo chủ trương chính sách để cùng Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch – Đầu tư, Bộ Tài nguyên – Môi trường để giải quyết, sử dụng cho các mục đích khác nhau.

Trước hết, Thủ tướng đề cập việc hỗ trợ lâu dài về sinh kế cho ngư dân. Thủ tướng lưu ý chú trọng hỗ trợ theo hướng đầu tư cho chương trình đánh bắt xa bờ để mang lại hiệu quả dài lâu, bền vững hơn. Thủ tướng gợi ý dùng khoản tiền này để giúp hạ lãi suất cho vay với người dân đầu tư tàu để đánh bắt xa bờ chỉ còn 1-1,5%.

Phần thứ hai, Thủ tướng chỉ đạo phân về Quỹ Hỗ trợ môi trường để khôi phục môi trường biển đã bị xâm hại.

Ngoài ra, Thủ tướng yêu cầu tính toán phần để hỗ trợ trực tiếp cho những người dân bị thiệt hại qua sự cố.

“Chúng ta đã giành từng bước, đấu tranh đầy cơ sở, chứng lý đầy đủ, thuyết phục mới đạt được kết quả này. Cần tính sao để số tiền 11.500 tỷ Formosa bồi thường cho Việt Nam được sử dụng, đạt hiệu quả tốt nhất” – Thủ tướng yêu cầu các cơ quan tập hợp báo cáo gửi lại Bộ Tài chính xây dựng kế hoạch sử dụng tiền đền bù để trình lên Chính phủ sớm nhất.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc giao Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng cùng chỉ đạo để cuối tháng 7 và lưu ý thêm: “Yêu cầu quan trọng nhất sau việc này là Formosa phải cam kết không tái diễn hành vi vi phạm, nếu tái diễn sẽ kiên quyết đóng cửa”.

Người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh quan điểm, không thể phát triển kinh tế, vì thu hút đầu tư mà bỏ qua môi trường, nhất là môi trường sống của người dân.

Liên quan đến công tác đánh giá thiệt hại, sử dụng tiền bồi thường, ngay sau khi nguyên nhân sự cố môi trường được công bố, UBND các tinhe Hà Tĩnh, Thừa Thiên – Huế đã công bố thành lập các Hội đồng đánh giá thiệt hại, công việc của hội đồng này là xây dựng đề cương, phân công nhiệm vụ, thành lập tổ giúp việc, chỉ đạo thành lập các hội đồng đánh giá thiệt hại cấp huyện; từ đó đánh giá chính xác giá trị thiệt hại sau sự cố môi trường trên tất cả các lĩnh vực bị ảnh hưởng trong thời gian sớm nhất. Đồng thời, hội đồng cũng sẽ xuất giải pháp tổng thể để khôi phục sự cố và ổn định sản xuất phù hợp với quy định và thực tế ở các địa phương, sau đó tổng hợp báo cáo lên tỉnh và Chính phủ.

Việc đánh giá thiệt hại phải đảm bảo chính xác, công bằng, công khai, minh bạch theo đúng quy định. Trong quá trình làm việc, hội đồng này được sử dụng con dấu của UBND tỉnh để thực hiện các nhiệm vụ và tự giải thể sau khi hoàn thành nhiệm vụ.

Trong một diễn biến khác, ngày 1/7, ông Đặng Quốc Khánh, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ký và ban hành quyết định về việc Quy định tạm thời một số chính sách hỗ trợ ổn định đời sống và khôi phục sản xuất do ảnh hưởng sự cố môi trường.

Theo đó, những người lao động và các nhân khẩu trong hộ có hoạt động khai thác, dịch vụ hậu cần khai thác hải sản có tàu, thuyền có công suất nhỏ hơn 90CV; dịch vụ hậu cần nghề cá; nghề muối bị ảnh hưởng trực tiếp do sự cố môi trường tại thị xã Kỳ Anh và các huyện: Kỳ Anh, Cẩm Xuyên, Thạch Hà, Lộc Hà và Nghi Xuân sẽ được hưởng các chính sách hỗ trợ của tỉnh.

Quyết định nêu rõ: Hỗ trợ 100% kinh phí mua thẻ bảo hiểm y tế khi chưa tham gia bảo hiểm; hỗ trợ 100% lãi suất vay vốn cho hộ nghèo và hộ cận nghèo vay vốn thực hiện chuyển đổi ngành nghề. Đối với những hộ khai thác hải sản, hậu cần nghề cá khi đóng mới tàu cá sẽ được hỗ trợ từ 200 triệu đến 600 triệu đồng/tàu, thời gian nhận hỗ trợ trong 2 năm.

Quyết định cũng hỗ trợ cho ngư dân mua sắm các trang thiết bị như: máy thông tin liên lạc, bảo hiểm thân tàu, trang thiết bị, ngư lưới cụ. Đối với hậu cần nghề cá hỗ trợ xây dựng mới cơ sở sản xuất nước đá, hầm bảo quản sản phẩm khi đóng mới tàu dịch vụ hậu cần. Hỗ trợ 100% kinh phí đào tạo cấp chứng chỉ cho thuyền trưởng, máy trưởng và thuyền viên tàu cá.

UBND tỉnh Hà Tĩnh chỉ đạo các huyện ven biển Cẩm Xuyên, Thạch Hà, Lộc Hà, Nghi Xuân và huyện, thị xã Kỳ Anh thống kê rà soát đúng đối tượng, tuyệt đối không được lợi dụng chính sách làm trái quy định. Nếu địa phương, đơn vị nào để xảy ra các sai phạm trong việc thực hiện hỗ trợ cho người dân thì phải chịu trách nhiệm.

Theo lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh, đây là quyết định tạm thời nhằm giúp người dân vùng ven biển chuyển đổi nghề nghiệp và hỗ trợ người dân ổn định cuộc sống. Khi có những chính sách hỗ trợ ngư dân ảnh hưởng bởi sự cố môi trường của Chính phủ, tỉnh Hà Tĩnh sẽ điều chỉnh cho phù hợp.