Ngăn chặn nguy cơ làm vỡ quỹ Bảo hiểm thất nghiệp do bội chi

Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là một trong những chính sách xã hội ưu việt, không chỉ được thực hiện ở nước ta mà đã được áp dụng hiệu quả ở hầu hết các nước phát triển. Thực hiện tốt quy định về chế độ BHTN sẽ góp phần bảo vệ quyền lợi ích cho người lao động (NLĐ), giúp NLĐ vượt qua khó khăn trong thời gian thất nghiệp, đi tìm việc làm mới hoặc được đào tạo nghề mới. Bên cạnh đó, thực hiện tốt BHTN sẽ giúp cho Nhà nước thực hiện tốt chính sách điều hành kinh tế vĩ mô, giải quyết các bất ổn trong xã hội tạo điều kiện cho NLĐ khi thất nghiệp có một khoản tiền để trang trải cuộc sống trước mắt và đi tìm việc làm. Tuy nhiên, khi thực hiện BHTN đã xảy ra nhiều vấn đề bất cập, nhất là tiêu cực, tham nhũng làm tăng nguy cơ bội chi BHTN, nếu không có biện pháp ngăn chặn hiệu quả, kịp thời sẽ dẫn đến vỡ quỹ BHTN trong tương lai gần.

Tình trạng bội chi đã từng xảy ra đối với quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) trước đây, nhưng bằng nhiều biện pháp đồng bộ, hiệu quả của các cơ quan chức năng như kiểm soát chặt chẽ các khoản chi trả bất hợp lý, giảm chi phí hành chính không cần thiết, tăng số tiền nộp BHYT, mở rộng đối tượng tham gia BHYT... đã hạn chế bội chi và phát triển bền vững quỹ BHYT. Hiện nay, khi thực hiện chế độ BHTN vấn đề bội chi lại được đặt ra và lần này thực sự nghiêm trọng, nếu các cơ quan chức năng không đưa ra được các biện pháp hữu hiệu và kịp thời để giải quyết. Nguyên nhân chủ yếu là các quy định về thực hiện chế độ BHTN có nhiều điểm bất cập, chưa hợp lý đã làm phát sinh tình trạng tiêu cực, thất thoát, tham nhũng trong thực hiện chế độ BHTN cho NLĐ, cụ thể như.

Thứ nhất, việc quản lý quỹ BHTN còn bất hợp lý. Hiện nay, việc thu BHTN do ngành Bảo hiểm xã hội thực hiện nhưng việc thụ lý hồ sơ, ra quyết định chi trả BHTN là do ngành lao động, thương binh - xã hội thực hiện. Từ đó, gây ra chồng chéo, chưa thống nhất, sự kết nối còn lõng lẽo dẫn đến đùn đẩy trách nhiệm hoặc không thực hiện trách nhiệm theo quy định pháp luật trong thực hiện chế độ BHTN cho NLĐ hoặc làm phát sinh tiêu cực, tham nhũng do chưa kiểm soát chặt chẽ hoạt động thu chi, chế độ chi trả, điều kiện chi trả...

Thứ hai, do việc quản lý còn chưa chặt chẽ nên dẫn đến tình trạng đến việc tiêu cực, gian dối trong lập thủ tục, hồ sơ chi trả BHTN. Cơ quan chức năng đã phát hiện ra rất nhiều trường hợp doanh nghiệp cố tình tạo hồ sơ giả cho công nhân nghỉ việc một thời gian để tránh không phải trả lương cho NLĐ hoặc NLĐ đã tìm được việc làm nhưng vẫn nhận trợ cấp thất nghiệp do cơ quan quản lý lao động chưa nắm được thông tin về NLĐ một cách chặt chẽ, khoa học. Điều này dẫn dẫn đến tình trạng nhiều doanh nghiệp không tuyển được lao động, nhưng rất nhiều NLĐ vẫn cứ được hưởng chế độ trợ cấp BHTN, vì... không có việc làm. Tiếp đến là trường hợp nhiều NLĐ cố tình tạo hồ sơ giả để được hưởng BHTN như chạy chọt, đút lót để doanh nghiệp ký hợp đồng khống, đến khi đủ thời gian tiến hành làm thủ tục nhận trợ cấp thất nghiệp.

Thứ ba, một số quy định về điều kiện để được BHTN chưa hợp lý như quy định về thời gian nghỉ việc không có việc làm là như thế nào? Điều kiện để được nhận BHTN có nhất thiết phải đến 2 lần hay không, hay chỉ cần một lần từ chối thì không được hưởng BHTN...? Ngoài ra, do tình trạng thiếu hụt nhân sự ở các điểm đăng ký thất nghiệp, dẫn đến việc tiếp nhận giải quyết cho NLĐ mất việc được hỗ trợ học nghề, đào tạo nghề vẫn chưa triển khai được.

Nguyên nhân là chưa có sự đầu tư đúng mức, sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả của cơ quan quản lý lao động và cơ quan chi trả BHTN. Ở các nước, khi NLĐ mất việc làm phải nộp đơn cho cơ quan quản lý lao động để cơ quan này thực hiện việc tìm việc và giới thiệu việc làm phù hợp với nghề nghiệp, khả năng đối với NLĐ đó. Trong một khoảng thời gian nhất định nếu cơ quan quản lý lao động cũng như NLĐ không tìm được việc làm thì khi đó cơ quan chức năng mới thực hiện việc chi trả BHTN cho NLĐ. Trong khi đó, ở nước ta hiện nay việc quản lý lao động, giới thiệu việc làm, tìm việc... thực hiện chưa tốt, thậm chí có thể nói là chưa triển khai thực hiện. Do đó, cơ sở để thực hiện chi trả BHTN còn thiếu chặt chẽ, thậm chí là quá dễ dàng, đơn giản, cứ sau 15 ngày đăng ký thất nghiệp mà không tìm được việc làm là được hưởng BHTN. Quy định này vô tình đã tạo kẻ hở để một số cá nhân, tổ chức lợi dụng để trục lợi, bòn rút tiền của NLĐ đóng góp, các cơ quan có thẩm quyền cần xem xét, nghiên cứu bổ sung quy định phù hợp, chặt chẽ hơn nhằm tránh nguy cơ vỡ quỹ BHTN đang hiện hữu./.

                                                                                                                        Theo Báo Hà Tĩnh